درس پنجم امامت ، تداوم رسالت

درس پنجم امامت ، تداوم رسالت

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاءَبَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ

فَإِنَّهُمِنْهُمْ إِنَّاللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (٥١)

اى كسانى كه ایمان آورده اید، یهودیان و مسیحیان را ولی [یاور و تکیه گاه] خودمگیرید؛ زیرا آنان با

وجود اینكه باهم اختلاف دارند در برابر شما با یكدیگر همدل اندو هركس از شما آنان را به دوستى

گیرد، قطعاً در زمره آنان به شمار مى آید و خدا مردم ستمكار را هدایت نمى كند. 51

فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْمَرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشَى أَنْ تُصِيبَنَادَائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ

أَنْيَأْتِيَبِالْفَتْحِأَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِفَيُصْبِحُوا عَلَىمَا أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نَادِمِينَ(52)

مى بینى آنان كه در دلهایشان بیمارى [شک و تردید] است، براى دوستى با آنان شتابمی ورزند و

به دروغ مى گویند: مى ترسیم گزندى به ما برسد [و به یارى آنان نیازمندشویم]. امید است خداوند

[به نفع مؤمنان] پیروزى پدید آورد، یا امردیگری پیشآورد، تا [در نتیجه، آنان] از آنچه در دل خود نهفته

داشته اند، پشیمان شوند. 52

وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا أَهَؤُلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَأَيْمَانِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَكُمْ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ

فَأَصْبَحُواخَاسِرِينَ (٥٣)

و مؤمنان میگویند: [آیا این یهودیان و مسیحیان] همان هایی بودند كه شدیدترینسوگندها را می

خوردند كه با شما هستند؟! [پس چرا امروز سودى به حال شمانداشتند؟] كارها و اعمال منافقان

باطل و بیهوده شد و زیانكار گشتند. 53

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْعَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُأَذِلَّةٍ عَلَى

الْمُؤْمِنِينَأَعِزَّةٍعَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَفِيسَبِيلِ اللَّهِ وَلا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ

يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُوَاسِعٌعَلِيمٌ (٥٤)

اى كسانى كه ایمان آوردهاید، هركس از شما از دین خود برگردد، بداند كه به زودیخداوند گروهی

را مىآورد كه آنان را دوست مىدارد و آنان [ نیز] او را دوستمی دارند؛ در برابر مؤمنان فروتن اند، ولى

در برابر كافران، مقتدر و پیروزند؛ در راه خداجهاد مىكنند و در كارهایشان از سرزنش هیچ سرزنش

كننده اى بیم ندارند. این فضل و بخشش خداست به هركه بخواهد میدهدوخدا گشایش گر داناست. 54

إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ اَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ (٥٥)

جز این نیست كه ولی شما مؤمنان، فقط خدا و پیامبر او و كسانى اند كه ایمانآورده اند؛ همان ایمان

آورندگانی كه نماز را برپا مى دارند و در حال ركوع زكات میدهند. 55

وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ (٥٦)

و هر كس خدا و رسولش و كسانى را كه ایمان آورده به والا یت و سرپرستى خود بپذیرد [پیروز است

؛زیرا] تنها حزب خدا پیروزمندند. 56

درس پنجم

امامت،تداومرسالت

از آنجا کهقرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی و رسول خداخاتم پیامبران است،این سؤالات مطرح

میشود که:

طرح و برنامه خداوند برای جامعه اسلامی، پس از رسول خدا چیست؟

این جامعه در چه مسیری و چگونه باید حرکت کند؟

بعد از پیامبر اسلام رهبری مسلمانان برعهده چه کسانی باید قرار بگیرد؟

چرا ائمه اطهار نیز همچون پیامبر اکرم معصوم از گناه هستند؟

برای رسیدن به پاسخ سؤالاتی که در ابتدای درس طرح شد، قبل از هر چیز لازم است مشخص شود

کهدرمیانمسئولیتهایپیامبرکدامیکبارحلتایشانپایانمیپذیردوکدامیکتداومدارد؟

(در میان مسئولیت های سه گانه رسول خدا ، مسئولیت اوّل، یعنی دریافت و ابلاغ وحی به مردم،

با ختم نبوت پایانمی پذیرد و کتاب قرآن، آخرین کتاب آسمانی است و نیازی به آوردن کتاب جدیدی

نیست.

امّا دو مسئولیت دیگر، یعنی << تعلیم و تبیین دین (مرجعیت علمی) >> و << ولایت و حکومت >>، پس

از ایشانچه سرنوشتی ادامهپیدا می کنند؟)

دراینزمینهسهفرضمطرحاست:

فرض های مطرح شده در باره رسالت پیامبر (ص) را بنویسید؟

1 ـ قرآن کریم و پیامبر اکرم در این باره سکوت کرده اند؛

2 ـ همچون مسئولیت اوّل، پایان این دو مسئولیت را نیز اعلام نموده اند؛

3 ـ جانشین را تعیین نموده و دو مسئولیت<< تعلیم و تبیین دین >> و << ولایت و حکومت>>را برعهدهء

وی قرار داده اند.

چرا نمی توان گفت که پیامبر (ص) در باره دومسئولیت<< تعلیم و تبیین دین >> و

<< ولایت و حکومت>>سکوتکرده اند؟

بطلانفرضاوّلروشن است؛ زیراقرآن کریم، هدایتگر مردم در همه امور زندگی است؛ و ممکن نیست

نسبت به این دو مسئولیت مهم که به شدّت در سرنوشت جامعه اسلامی تأثیرگذار است بی تفاوت

باشد.

همچنینپیامبراکرم(ص) آگاهترین مردمنسبت به اهمیت و جایگاه این مسئولیت هاست و نمی تواند

از کنار چنین مسئله مهمی با سکوت و بی توجهی بگذرد. در حقیقت،بیتوجهیبه این مسئله بزرگ،

خود دلیلی برنقص دین اسلاماست؛ و این درحالی است که دین اسلام کامل ترین دین الهی است.

چرا نمی توان گفت که دومسئولیت << تعلیم و تبیین دین >> و << ولایتو حکومت>>

پس از رحلت پیامبر (ص)پایان یافته اند؟

فرضدومنیز صحیح نیست؛ زیرا نیاز جامعه بهحکومت وتعلیم وتبیین دین، پس از رسول خدا(ص) نه

تنها از بین نرفت، بلکه افزایش هم یافت؛ زیراگسترش اسلام(علت)در نقاط دیگر ،ظهورمکاتب و

فرقه های مختلف،پیدایش مسائل و مشکلات جدید اجتماعی،اقتصادی،ی وفرهنگی رابه دنبال

داشت( معلول)و نیاز به امام و رهبری که در میان انبوه افکار و عقاید، حقیقت را به مردم نشان دهد

و جامعه را آن گونه که پیامبر اداره می کرد، اداره نماید، افزون تر می شد.

علاوه بر اینکه اصولاً حکومت و اداره جامعه و تعلیم و تبیین دین، امری تمام شدنی و پایان پذیر نیست

و همواره جامعه نیازمندحاکم و معلمی است که بتواند راه رسول خدا را ادامه دهد واحکام اسلام را

اجرا نماید.

تعیین جانشینی پیامبر(ص) را توضیح دهید؟

(بنابراین، تنهافرضسوم،منطقی وقابل قبولاست؛ یعنیرسول اکرم به فرمان خداوند، بهتداوم

تعلیم و تبیین دین و دوام حکومت پس از خود به شکل <<امامت>> فرمان داده وجانشین خودرا معرفی

کرده است و مانع تعطیلی این دو مسئولیت شده است.)

تعیین امام

چرا فقط خداوند می تواند جانشین پیامبر (ص) را انتخاب کند؟

اکنون که نیاز به امام پس از رسول خدا(ص) روشن شد، این سؤال پیش می آید

کهچهکسیامامرامعیّنومعرفیمیکندوچگونهمیتواناوراشناخت؟

(از آنجا که امام همه مسئولیت های پیامبر اکرم(ص) جزدریافت وابلاغ وحیرا دارد. بنابراین، باید همان

صفات و ویژگی های پیامبر را نیز داشته باشد تامردمبه ویاطمینان کنندوراهنمایی های اورابپذیرند.

از جمله این ویژگی ها<<عصمت>> است. البتهتشخیص عصمت برای انسانها ممکن نیست؛ یعنی

انسان ها نمی توانند تشخیص دهند که چه کسی معصوم است و مرتکب هیچ گناهی نمی شود. بنابر

این، همان طور که پیامبر از طرف خدامعرفی و معین می شود، تنها خداوند است که می تواندفرد

شایسته مقام امامترا معرفی کند، و به مردم بشناساند.)

دومسئولیت >> تعلیم و تبیین دین >> و << ولایت و حکومت>> چگونه ادامه می یابد؟

(با تدبر در آیات و روایات مطمئن و مسلّم نقل شده از پیامبر و مطالعه تاریخ اسلام درمی یابیم که

خداوند، امیرالمؤمنینعلی بن ابیطالب(ع) را بهجانشینی رسول خدا(ص) وامامت بعدازایشان

منصوب فرموده و نیزامامان معصوم(ع)پس ازایشانرا معرفی کرده است.)

برخی از دلایل قرآنی و روایی انتخاب جاشینی پیامبر (ص) توسط خداوند را نام ببرید؟

1 ـ نزولآیۀانذار 2 ـنزولآیۀولایت 3 ـحدیثجابر 4ـ حدیثثقلین 5 ـ حدیثمنزلت

6 ـحدیثغدیر 7 ـ آیه ی تطهیر 8ـ آیه ی ابلاغ رسالت 9 ـ آیه ی اطاعت

در اینجا به برخی از آیات و روایات مربوط به این مسئله می پردازیم.

در واقعه نزول آیه انذار چه گذشت؟ ( مراسم دعوت خویشان ـ یوم الانذار ـــ یوم الدٌار )

1 ـنزولآیۀانذار: (حدودسه سال ازبعثتگذشته بود که این فرمان از جانب خداوند برای پیامبر آمد:

واَنذِرعَشیرَتَکَالاَقرَبینَخویشان نزدیکت را انذارکن.1

برای انجام این دستور، رسول خدا(ص)چهل نفرازبزرگان بنی هاشمرا دعوت کرد ودرباره اسلامبا

آنان سخن گفت و آنان را به دین اسلام فراخواند.همه مهمانان سکوت کردندو جوابی ندادند. در میان

سکوت آنان،علی بن ابیطالب(ع) که در آن زمان، نوجوانی بیش نبود، برخاست و گفت:

<<منیارویاورتو خواهم بود، ای رسول خدا>>.

درخواست پیامبر(ص) ،سه بارمطرح شد و هر بار، همه سکوت کردند وتنهاعلی(ع)قاطعانه اعلام

آمادگی و وفاداری کرد. پس از آن، پیامبر(ص) دست آن حضرت را در دست گرفت، بیعت ایشان را

پذیرفت و به مهمانان فرمود:

---------------------------------------------------------------------------------------

.1 ـ شعرا 214

<<همانا این،برادرمن،وصیّمنوجانشینمندر میان شما خواهد بود>>1)

تفکر

چرا پیامبر در شرایطی که هنوز موقعیتی کسب نکرده بود و حتی خویشانش نیز دعوت او را نپذیرفته

بودند، جانشین خود را معیّن کرد؟ انجام این کار در زمانی که هنوز اسلام پیشرفتی نکرده بود، به چه

معناست ؟این اقدام پیامبر اکرم (ص) نشان می دهد که :

اولا : جانشینی پیامبر (ص) چنان اهمیتی دارد که از همان روز های اول دعوت ، باید برای مردم

مشخص شود.

ثانیا: جانشینی پیامبر اکرم (ص) ویژگی هایی دارد که نمی توان آن را به انتخاب مردم واگذار کرد .

به همین جهت باید از همان ابتدا به مردم معرفی شود تا مردم آن جانشین را بشناسند.

آیه ولایت را نوشته ترجمه کنید؟

اِنَّماوَلِیُّکُمُاللهُوَرَسولُهُ همانا ولی شما خداوند و رسول اوست

وَالَّذینَآمَنوا و مؤمنانی که

اَلَّذینَیُقیمونَالصَّلاةَ نماز را بر پا می دارند

وَیُؤتونَاَّکاةَوَهُمراکِعونَ و در حال رکوع زکات می دهند. مائده، 55

مفهوم آیه : تعیین ویژگی های ولیو سرپرست مردم

رخ دادن چه واقعه ای سبب نزول آیه ی ولایت شد؟

2 ـنزولآیۀولایت:(در یکی از روزها، نزدیک ظهر، فرشته وحی از جانب خداوند آیه ای بر پیامبر نازل

کرد که در آن ویژگی های ولی و سرپرست مسلمانان مشخص شده بود:

اِنَّماوَلِیُّکُمُاللهُوَرَسولُهُ همانا ولی شما خداوند و رسول اوست

وَالَّذینَآمَنوا و مؤمنانی که

اَلَّذینَیُقیمونَالصَّلاةَ نماز را بر پا می دارند

وَیُؤتونَاَّکاةَوَهُمراکِعونَ و در حال رکوع زکات می دهند. مائده، 55

با نزول این آیه، رسول خدا(ص) دریافت که چنین واقعه ای رخ داده است و کسی در رکوع صدقه داده

است و خداوند قصد دارد او را معرفی کند، با شتاب و در حالی که آیه را می خواند و مردم را از آن آگاه

می کرد، به مسجد آمد و پرسید:

چه کسی در حال رکوع صدقه داده است؟

فقیری که انگشتری در دست داشت، به حضرت علی(ع) که در حال نماز بود، اشاره کرد و گفت: آری،

این مرد در حال رکوع، انگشتری خود را به من بخشید. مردم که از محتوای آیه با خبر شده بودند، تکبیر

گفتند ورسول خدا(ص)نیز، ستایش وسپاس خداوندرابه جا آورد.(معلول)(مشخص شدن ولی پس

از پیامبر)( علت)

نزول این آیه درچنین شرایطی واعلام ولایت حضرت علی(ع)ازجانب رسول خدا(ص)،برای آن بودکه مردم

با چشم ببینند واز زبان پیامبر بشنوند(علت) تاامکان مخفی کردن آن نباشد. 2 (معلول))

---------------------------------------------------------------------

ج1،ص171مراجعه کنید.

2-بیشترمفسران ومورخان اهل سنت وشیعه،ازجمله طبری،رازی،ثعلبی،قشیری،خوارزمی،

ابن حجروابن کثیر،این آیه رادرباره امام علی(ع)دانسته اند.برای کسب اطلاعات بیشتر،به کتاب

الغدیرازعلامهامینی،ج2،ص156مراجعه کنید.

دانش تکمیلی

با توجه به اینکه امام علی (ع)در نماز حضور قلب داشتند، چگونه متوجه درخواست فقیر شدند؟

برای مشاهده پاسخ این سؤال به سایت گروه قرآن و معارف بخش<< دانش تکمیلی>> مراجعه کنید.

3 ـحدیثجابر: در یکی از روزها، در مدینه، جبرئیل بر پیامبر نازل شد و آیه59سوره نساء را بر ایشان

خواند که قسمتی از آن چنین است:

کدام آیه پیش از بیان حدیث جابر نازل شده است ؟ ( آیه ی اطاعت را نوشته ترجمه کنید؟)

یااَیُّهَاالَّذینَآمَنوا ای مؤمنان،

اَطیعُوااللّهَ از خدا اطاعت کنید

وَاَطیعُواالرَّسولَوَاُولِیالاَمرِمِنکُم. و از رسول و ولیّ امرتان اطاعت کنید.

مفهوم آیه : ولایت ظاهری است

اسم آیه : آیه ی اطاعت

حدیث جابر را توضیح دهید؟

معمولاً وقتی آیه ای نازل می شد و حکم کلی موضوعی را بیان می فرمود، یاران نزد رسول خدا (ص)

می آمدند و جزئیات حکم رامی پرسیدند. مثلاً وقتی که آیات نماز نازل شد، یاران می خواستند چگونگی

نماز خواندن را بدانند؛ پیامبر اکرم(ص) به مسجد آمدو به آنان فرمود : << این گونه که من نماز می خوانم،

شما هم بخوانید>> 1. آن گاه نماز خواندن را به آنان تعلیم داد. وقتی این آیههم نازل شد، جابربن

عبداللّه انصاری نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت :<< یا رسول اللّه، ما خدا و رسول او را شناخته ایم.

لازماست >> اولی الامر << را نیز بشناسیم . >>

رسول خدا (ص) فرمود:

<< ای جابر، آنان جانشینان من و امامان بعد از من اند. نخستینِ آنان علی بن ابی طالب است و

سپس به ترتیب، حسن بن علی، حسین بن علی، علی بن الحسین، محمدبن علی؛ و تو در

هنگام پیری او را خواهی دید و هر وقت او را دیدی، سلام مرا به او برسان. پس از محمدبن

علی به ترتیب،جعفربن محمد، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمدبن علی، علی بن

محمد، حسن بن علیو پس از ایشان فرزندش می باشدکه هم نام و هم کنیه من است 2

اوست که از نظر مردم پنهان می شود و غیبت اوطولانی می گردد تا آنجا که فقط افرادی

که ایمانراسخ دارند، بر عقیده به او باقی می مانند >>. 3

فیلم

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1-صحیح بخاری،محمدبن اسماعیل البخاری،دارطوق النجاة،جزء8،ص9

2-درفرهنگ وآداب و رسوم عرب برای افرادعلاوه براسم،لقب وکنیه می گذارندوبرای احترام

شخص راباکنیهویالقب صدامی زنند کنیه پیامبر<<ابوالقاسم >>ولقب ایشان>>امین>>است.

3- کفایةالاثر،چاپ قدیم،ص8وینابیع المودة،ص494واثبات الهداة،ج3،ص123

ارتباطمیانآیهوحدیث

باتفکردرآیه59سورهنساءوحدیثجابر،پیامهایزیرراتکمیلکنید.

1 ـمسلمانانبایداز..خدا.،.رسول.و.اولی الامر.اطاعتکنند.

2 ـازآنجاکهاینسهاطاعتدرکنارهمقرارگرفتهاند؛سرپیچیازهرمورد.حرام

است.

3 ـازآنجاکهمصداقاولی الامر.درآیهمشخصنشده،برایآگاهیمردمو اشتباهنکردنآنهالازماستکهرسولخدا(ص).مصداقآنان را مشخص نماید.

4 ـبنابرسخنپیامبراکرم(ص)کسانیکهمصداق.اولی الامرهستند،عبارتانداز:.

1ـعلی بن ابی طالب 2 ـ حسن بن علی،3ـ حسین بن علی،4ـ علی بن الحسین،5ـ محمدبن علی

6ـجعفربن محمد، 7ـموسی بن جعفر،8ـ علی بن موسی، 9ـ محمدبن علی، 10ـ علی بن محمد،

11 ـ حسن بن علی 12 ـ پس از ایشان فرزندش می باشدکه هم نام و هم کنیه من است

حدیث ثقلین را نوشته ترجمه کنید؟

4 ـ حدیثثقلین:پیامبر اکرم به طور مکرر، از جمله در روزهای آخر عمر خود، می فرمود:

انّیتارِکٌفیکُمُالثَّقَلَینِمن در میان شما دو چیز گران بها می گذارم:

کِتابَاللِّهوَعِترَتیاَهلَبَیتی کتاب خدا و عترتم، اهل بیتم را.

ماانتَمَسَّکتُمبهِما اگر به این دو تمسک جویید

لَنتَضِلّوااَبَدًا هرگز گمراه نمی شوید

وَانَّهُمالَنیَفتِرقا و این دو هیچ گاه از هم جدا نمی شوند

حَتّییِرداعَلَیَّالحَوضَتا این که کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. 1

میراث گرانقدر پیامبر برای مردم چه بود؟کتابخداو عترتم،اهلبیتم

تفکر در حدیث

باتفکردراینحدیث،( ثقلین)چهپیامهاییرامیتواناستخراجکرد؟

1 ـهمانطورکهقرآنوپیامبرازهمجدانمیشوند،قرآنواهلبیتنیزهموارهباهماند.

2 ـهمانطورکهقرآنهمیشگیاست،وجودمعصومنیزدرکنارآنهمیشگیاست.

3 ـدرصورتیمسلمانانگمراهنمیشوندکهاز هر دو میراث پیامبر (ص) قرآن و عترت

پیروی کنند.

4 ـنمیتوانبرایهدایتوسعادتاخروی،فقطازیکیازدویادگارپیامبرپیرویکرد؛

بلکهباید. از هر دوی آن ها پیروی نمود.

-------------------------------------------------------------------

1 ـاین حدیث متواتراست و آنقدرازاهل سنت وشیعه نقل شده است که جای تردیدندارد.برای

کسب اطلاعات بیشتربه کتابامام شناسی،علامه حسینی تهرانی،ج13،مراجعه کنید.

پیامبر (ص) در حدیث) منزلت چه تشبیهی به کار برده اند ؟ توضیح دهید

5 ـ حدیثمنزلت:وقتی خداوند حضرت موسی(ع)را مأمور مبارزه با فرعون کرد، آن حضرت از خداوند

خواست که برادرش هارون را مشاور، پشتیبان و شریک در امر هدایت مردم قرار دهد. خداوند نیز در

خواست حضرت موسی(ع) را پذیرفت 1 و او را مشاور و وزیر وی قرار داد.

پیامبر اکرم(ص) نیز بارها به حضرت علی (ع)فرمود:

أَنتَمِنّیتو برای من

بِمَنِزلِةهَارُونَمِنمُوسَىبه منزله هارون برای موسی هستی؛

إِلاّأنَّهُلانَبیَّبَعدی (ختم نبوت)جز اینکه بعد از من پیامبری نیست. 2

واقعه ی غدیر در چه زمانی روی داده است؟ توضیح دهید؟

6 ـحدیثغدیر:پیامبر گرامی اسلام در سال دهم هجرت عازم مکه شد تا فریضه حج را به جا آورد.

این حج که در آخرین سال زندگی ایشان 3 برگزار شد، به <<حَجَّة البلاغ 4>> و << حَجَّة الوداع << مشهور

است. در این حج، حدود 120 هزار نفر شرکت کرده بودند، تا روش انجام دادن اعمال حج را از رسول

خدا(ص) فراگیرند و حج را با ایشان به جا آورند. پس از برگزاری حج و در مسیر بازگشت به مدینه در

روز هجدهم ماه ذی حجّه، در محلی به نام غدیر خم 5 این آیه نازل شد: 6

یاأَیُّهَاالرَّسولُ ایرسول،

بَلِّغمااُنزِلَاِلَیکَمِنرَبِّکَ آنچهازسویپروردگارتبرتونازلشدهبرسان،

واِنلَمتَفعَل واگرچنیننکنی،

فَمابَلَّغتَرِسالَتَهُرسالتشرانگزاردهای

وَاللّهُیَعصِمُکَمِنَالنّاسِ وخداوندتوراازمردمانحفظمیکند؛

اِنَّاللّهَلایَهدِیالقَومَالکَافِرین خداوند،کافرانراهدایتنمیکند.

مائده،67

اسم آیه : آیه ی تبلیغ رسالت یا ابلاغ رسالت

مفهوم آیه: اهمیت جانشینی پیامبر (ص)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 ـ طه:29تا35

2ـ علّامه حسینی تهرانی درجلددهم امام شناسی می گویدکه این حدیث مورداتفاق علمای اسلام

ازاهلسنت وشیعه استهمچنین:ینابیع المودة،باب6،ص50

3-واقعه غدیرهفتادروزقبل ازوفات پیامبراتفاق افتاد.

4-الکامل فی التاریخ،ابن اثیر،ج2،ص303والغدیر،ج1،ص31

5-غدیربه معنای برکه آب،وخُم نام محل تلاقی راه ها ی مدینه،عراق،شام ومصربودوکاروانیان در

آنجابههم می رسیدندیاازهم جدامی شدند.

6-آیات قرآن کریم به تدریج برپیامبراکرم نازل شده است.گاهی یک آیه وگاهی چندآیه به مناسبتی

خاص برپیامبراکرم نازل می شدوسپس پیامبرمی فرمودآن آیه یا آیات رادرکدام سوره وآیه چندم

قراردهند.به جزسوره های کوچک کمترپیش می آمدکه یکسوره کامل،یکجا نازل شود.به

مناسبت هاییکه آیهبرای آنهانازل شده<<شأن نزول یا سبب نزول>>میگویند.به همین جهت،

شأن نزول آیه ممکن است باجایگاه آیه درسوره متفاوت باشد.این آیه نیزکه درسوره مائده قرارگرفته

،مانندبسیاری دیگرازآیات،بهمناسبتی کهدراینجاتوضیح دادهشده،نازل شده وسپس درسوره

مائده قرارگرفته است.

تدبّر کنید(مهم)

در آیه صفحه قبل، تدبر کنید وبه سؤال های زیر پاسخ دهید.

1 ـ خداوند چه فرمانی به پیامبر می دهد؟

جانشینی علی (ع) به مردم ابلاغ می شود

2 ـ اهمیت این فرمان چقدر است؟

به اندازه مقام رسالت پیامبر (ص) که اگر آن را انجام ندهد انگار

رسالتش را انجام نداده است

3 ـ چرا خداوند به پیامبر اکرم(ص) وعده می دهد که او را حفظ خواهد کرد؟زیرا ابلاغ این پیام ، منافع

برخی را به خطر می انداخت و احتمال آن بود که به مخالفت برخیزند.

پیامبر (ص) چه موضوع مهمی را در واقعهء غدیر به مردم ابلاغ کرد؟

(بعد از نزول این آیه، پیامبر اکرم(ص) دستور داد همه توقف کنند تا بازماندگان برسند و آنان که پیش

رفته اند، برگردند. ظهر شده بود؛ ابتدا نماز را به جا آوردند و سپس، پیامبر در یک سخنرانی مهم و

مفصل با مردم سخن گفت و آنان را برای دریافت آن پیام بزرگ آماده کرد. آن حضرت در قسمتی از

سخنرانی از مردم پرسید:

اَیُّهَا النّاسُ ایمردم،

مَن أولَی النّاسِ بالمُؤمِنینَ چهکسیبهمؤمنان

مِن اَنفُسِهِم ازخودشانسزاوارتراست؟1

یعنی،چهکسیبرآنهاولایتوسرپرستیداردوبایدبهفرمانهایشعملکنند؟

گفتند: خدا و پیامبرش بر ما ولایت و سرپرستی دارند.

سپس فرمود:

مَن کُنتُ مَولاهُهرکسکهمنولیّوسرپرستاویم،

فَهذا عَلىٌّ مَولاهُعلینیزولیّوسرپرستاوست.

و این جمله را سه بار تکرار کرد.

در پایان سخنرانی نیز از حاضران خواست که مطالب گفته شده را به غایبان برسانند. پس از آن، مردم

برای عرض تبریک و شادباش به سوی امام آمدند و با وی بیعت کردند. 2 )

-----------------------------------------------------------------------------------------

1-یعنی،چهکسیبرآنهاولایتوسرپرستیداردوبایدبهفرمانهایشعملکنند؟

2-سخنانپیامبر(ص)دراینواقعهازجهتسلسلهراویانحدیث،چنانمحکماستکهشایدکمتر

حدیثیمانندآنوجودداشتهباشد.صدودهنفرازاصحابپیامبرکهدرغدیرحاضربودهاندآنرابی

هیچواسطهایازپیامبرنقلکردهاند.

دانشمندانوتاریخنویسانومفسرانبزرگجهاناسلامنیزاینواقعهرابامدارکزیاددرکتاب

هایخودآوردهاندکهنام350نفرازآنهادرکتاب<<الغدیرآمدهاست الغدیرناممجموعهگرانبهایی

دراثباتواقعهغدیراستکهیکیازدانشمندانعالیقدرشیعهدرعصرحاضرعلامهامینی

آنرادریازدهجلدبهزبانعربینوشتهاستوخلاصهآنبهفارسیدریکجلدترجمهشدهاست.

تدبّردرحدیث

دربارهواقعهبزرگغدیربیندیشیدوبهسؤالهایزیرپاسخدهید:

الف)چرامراسمغدیرهمزمانبابزرگتریناجتماعمسلمانانبرگزارشد؟هم زمانی واقعهء

غدیر با حجمیتواند در جهت اطلاع رسانیعمومی باشد تا این انتصاب به اطلاع اکثریت

مردم در سرزمین هایمختلف برسد.

ب)چراخداوندانجامندادناینمأموریترامساویباعدمانجامرسالتاعلامکرد؟ادامهء کار

پیامبر اکرم (ص)بستگی کامل به امامتو رهبری حضرت علی(ع) داشت و اگر این واقعه

اتفاق نمی افتاد و مردمحضرت علی(ع) را به عنوان جانشین پس از پیامبر (ص)نمی

شناختند، اصل دین مورد تهدید قرار می گرفت.

ج)تبریکوتهنیتمردمبهحضرتعلی(ع)پسازپایانمراسم،نشانهچیست؟نشانهء آن است

که مردممی دانستند حضرت علی(ع)به منصب امامت برگزیده شده و با گفتن تبریک

رضایت و وفاداری خودرا اعلام کردند.

د ) چرا کلمه << مولی >> درحدیثغدیربهمعنایسرپرستاست،نهدوست؟به سه دلیل:

1-پیامبر (ص) قبل از آن از مردم سوءال کرد <<مَنأولَیالنّاسِبالمُؤمِنینَ مِناَنفُسِهِم>> و

مردم گفتند خدا وپیامبرش، پس از آنپیامبر (ص) فرمود: <<مَنکُنتُمَولاهُفَهذاعَلىٌّمَولاهُ >>

این << مولی>> بایدمتناسببا جملهء قبل باشد که خدا و رسول را از خود موءمنان سزاوارتر

در تصرف (ولایت) معرفی می کند.

2-اگر <<مولی>> به معنی دوست باشد نمی تواند متناسب با آیهء تبلیغ باشد که قبل از

واقعه نازل شدو به پیامبر اکرم(ص) فرمود :

<< اگر این ماموریت را انجام ندهی، رسالت او را انجام نداده ای .>>

3 ـ طراحی و انجام این واقعهء بزرگ تاریخی و بیان خطبه ای بسیار طولانی، متناسب

با اعلام دوستیحضرت علی(ع) نیست ، بلکه متناسب با اعلام رهبری و جانشینی است.

عصمتائمهاطهار

واقعهء نزول آیهء تطهیر را شرح دهید؟

(از آنجا که امام علی(ع) و دیگر امامان (ع)دو مسئولیت رهبری و مرجعیت دینی مسلمانان را پس

از رسول خدا(ص) بر عهده دارند و کردار و گفتار آنان اسوه و راهنمای مسلمانان است، ضروری است

که آنان نیز معصوم از گناه و خطا باشند. چنانکه توضیح داده شد، ضرورت داشتن این ویژگی، یکی

از دلایل معرفی امام از جانب خداست. در آیاتی از قرآن کریم و سخنان رسول خدا(ص) به این مسئله

اشاره شده است. یکی از آنها نزول آیه تطهیر است.

اُمّ سَلَمه، همسر رسول خدا(ص) می گوید: روزی ایشان در خانه استراحت می کرد که دختر

بزرگوارش فاطمه زهرا (س)وارد شد وسلام کرد.

پیامبر(ص) پاسخ داد و ایشان را به کنار خود دعوت کرد. حضرت فاطمه (س)نزد پیامبر رفت و در کنار

ایشان نشست.

پس از وی حضرت علی (ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) آمدند. رسول خدا(ص) آنان را نیز در

کنار خود جای داد. آن گاه برای آنان این گونه دعا کرد:

<<خدایا!ایناناهلبیتمناند؛آنانراازهرپلیدیوناپاکیحفظکن>>

در همین زمان فرشته وحی آمد و آیه تطهیر را قرائت کرد.

اِنَّمایُریدُاللّهُلِیُذهِبَ هماناخداارادهکردهکهدورگرداند

عَنکُمُالرِّجسَاَهلَالبَیتِازشمااهلبیتپلیدیوناپاکی1را

وَیُطَهِّرَکُمتَطهِیرًاوشماراکاملاًپاکوطاهرقراردهد)احزاب،33

آیه ی تطهیر را نوشته ترجمه کنید؟

اِنَّمایُریدُاللّهُلِیُذهِبَعَنکُمُالرِّجسَاَهلَالبَیتِوَیُطَهِّرَکُمتَطهِیرًا

مفهوم آیه : عصمت اهل بیت (ع)

هماناخداارادهکردهکهدورگرداندازشمااهلبیتپلیدیوناپاکیراوشماراکاملاًپاکوطاهر

قراردهد

---------------------------------------------------------------------------------------

1 ـ مقصود از پلیدی و ناپاکی در این آیه، گناه و آلودگی اخلاقی است.

پیام های آیه ی تطهیر را بنویسید؟

با تفکر در این آیه در می یابیم که:

1 ـ این آیه هرگونه گناه و پلیدی را از پیامبراکرم(ص) ، امام علی (ع)، حضرت فاطمه (س)، امام

حسن (ع)و امام حسین (ع) دور می داند و آنان را معصوم از گناه و پلیدی معرفی می کند.

2 ـاین آیه، تعداد خاصی از خانواده پیامبر را در بر می گیرد که مقام عصمت دارند؛ یعنی در اینجا

افراد خاصی از اهل بیت مورد نظر است و شامل همه نمی شود.

3 ـچون این تعداد خاص معصوم اند،سخن و عمل آنان، مطابق با دین و بیان کننده دستورات

الهی است.

پیامبر (ص) چگونه مصداق اهل بیت را به مردم معرفی کردند؟

(پیامبر اکرم (ص)برای آگاهی مردم از این موضوع، مدت ها هر روز صبح، هنگام رفتن به مسجد از

در خانه فاطمه(س) می گذشت و اهل خانه را << اهل بیت >> صدا می زد

درس اول هدایت الهی

درس دوم تداوم هدایت

درس سوم معجزه جاویدان

درس چهارم مسئولیت های پیامبر (ص)

درس پنجم امامت ، تداوم رسالت