20010276

تفکرواندیشه

بخش اوّل1

آب،نعمتبینظیرخداوند،جلوهزیباییوطراوت، مظهرپاکیوزلالیوعاملاصلیادامهحیات

است.درنبودآب،ازآوازدلنشینپرندگان،طراوتشکوفههای درختانوتبسّمگلهایزیباو

رنگارنگطبیعتاثری نخواهدبود.

آری،آبمایهحیاتواساسزندگیدرجهانهستیاست.

وَجَعَلنَامِنَالماءِکُلَّشَیءٍحَیٍّ

انسانباآبنیازهایطبیعیوجسمیاشرابرطرفمیسازدوبهطورکلیآب،حیاتبخش

جهانمادی،ازجملهماانسانهاست

لِنُحیِیَبِهی بَلدَةًمَیتًا

اماراستیحیاتروحبشروابستهبهچیست؟چهچیزیبهروحودرونانسانشادابیو طراوت

میبخشد؟

چگونهمیتوانبهایناکسیرحیاتدستیافت؟

یااَیُّهَاالَّذِینَآمَنُوااستَجِیبوالِلهِوَّلِلرَّسولِاِذَادَعاکُملِمایُحییکُم

<<ایکسانیکهایمانآوردهاید،دعوتخداوپیامبررااجابتکنید؛

هرگاهکهشمارابهچیزیفرامیخواندکهبهشمازندگیوحیاتمیبخشد>>.

درس اول

هدایتالهی

يَا قَوْمِ لَكُمُ الْمُلْكُ الْيَوْمَ ظَاهِرِينَ فِي الْأَرْضِ فَمَن يَنصُرُنَا مِن بَأْسِ اللَّهِ إِنْ جَاءنَا قَالَ فِرْعَوْنُ مَا

أُرِيكُمْ إِلَّا مَا أَرَى وَمَاأَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشَادِ﴿29﴾

]مردیباایمانازخاندانفرعونروبهسویآنان گفت:[اىقوممن،]امروزحکومتازآنِشماست،

و[دراینسرزمینچیرهگشتهاید،ولى]بااینهمهقدرت[چهکسىمارادررهاییازعذابخدااگربه

سراغمانآمدیارىمىرساند؟!فرعونگفت:منجزآنچهرامىبینموبهدرستىآناطمیناندارمبه

شمانمی نمایم،وشماراجزبهراهدرستراهنمایىنمىکنم.29

وَقَالَ الَّذِي آمَنَ يَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُم مِّثْلَ يَوْمِ الْأَحْزَابِ﴿30﴾

وآنکسکهایمانآوردهبودگفت:اىقوممن،حقیقتاًمنبرشماازروزیهمانندروزِ]عذاب[امّتهاى

گذشتهبیمناکم.30

مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِن بَعْدِهِمْ وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِّلْعِبَادِ﴿31﴾

منازنظیرآنسنّتىکهبرقومنوح،عاد،ثمودوکسانىکهپسازآنانبودند،جارىشدبیمدارم،و

خدابراىبندگانظلموستمنخواستهاست31

وَيَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ﴿32﴾

واىقوممن،بهراستىمنبرشماازروزیکهمردمیکدیگررا]بهیاریهم[صدامیزنند

مىترسم؛32

يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ مَا لَكُم مِّنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ﴿33﴾

روزىکهرویمیگردانیدومیگریزید؛درآنروزبراىشمادربرابر]عذاب[خداهیچحما

یتگرینیستوخداهرکهرا]بهخاطراعمالش[دربیراههقراردهد،هدایتکنندهای

برایاونیست.33

وَلَقَدْ جَاءكُمْ يُوسُفُ مِن قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فِي شَكٍّ مِّمَّا جَاءكُم بِهِ حَتَّى إِذَا

هَلَكَ قُلْتُمْ لَن يَبْعَثَ اللَّهُ مِنبَعْدِهِ رَسُولًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَابٌ﴿34﴾

وبهراستىیوسفپیشازاین،دلایلآشکاربراىشماآورد،ولیشماهموارهازآنچهآوردهبود

درتردیدبودید،تاوقتیکهازدنیارفت،گفتید:هرگزخداوندپسازاورسولىبرنمىانگیزد.ای

نگونه،خداوندکسانىراکهازحدّبگذرندودرشکوتردیدبهسربرند،بهبیراههمىافکند.34

الَّذِينَ يُجَادِلُونَ فِي آيَاتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ كَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ وَعِندَ الَّذِينَ آمَنُوا

كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَى كُلِّقَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ﴿35﴾

همانکسانىکهدربارهآیاتخداوندبدونهیچدلیلاستواریمجادلهمىکنند.

]اینکارشان[خشمعظیمىنزدخداوندونزدآنانکهایمانآوردهاندبهبارمىآورد.اینگونه

خداوندبردلهرمتکبرزورگویىمهرمىزند.35

وَقَالَ فِرْعَوْنُ يَا هَامَانُ ابْنِ لِي صَرْحًا لَّعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ﴿36﴾

وفرعونگفت:اىهامان،براىمنبنایىمرتفعبساز]تابرفرازآنبروم،[شایدبهاسباب]

وسایلوراههایی[دستبیابم.36

احتیاج دائمی انسان به داشتن برنامه ای(علت)که بتواند پاسخگوی نیازهای او باشد و سعادت

بشر را تضمین کند،

سبب شده است که در طول تاریخ همواره شاهد ارائه برنامه های متفاوت و گاه متضاد از جانب

مکاتب بشری باشیم.(معلول)از ین رو این سؤال ها در ذهن ایجاد می شود که:

آیا انسان می تواند با تکیه بر عقل خویش برنامه کاملی را برای سعادت خود ارائه دهد؟

به راستی یک برنامه مناسب برای سعادت انسان چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

آیا برنامه ای که فقط سعادت دنیای انسان را در بر بگیرد، کامل است؟

آیا می توان به برنامه های مکاتب بشری اعتماد کرد و زندگی را بر اساس آنها بنا نهاد؟

نیازهایبرتر:

1 - چه رابطه ای بین <<نیازها>> و<< هدفها>> وجود دارد؟

⁽انسان همچون سایر موجودات زنده، یک دسته نیازهای طبیعی و غریزی دارد؛ مانند نیاز به آب،

هوا، غذا و پوشاک. خداوند پاسخ به این نیازها را در جهان خلقت آماده کرده و راه آگاه شدن از

آنها را به انسان نشان داده است. برای مثال، در وقت نیاز به آب و غذا احساس تشنگی و گرسنگی

می کند و سراغ آب و غذا می رود. هنگام سرما و گرما، از مصالح موجود در طبیعت بهره می برد و

برای خود لباس و پوشاک و مسکن تهیه می کند.)

2 - اندیشیدن در افقی برفراز زندگی روزمره چه واکنشی را به دنبال دارد؟

اما (نیازهای انسان منحصر به نیازهای طبیعی و غریزی او نمی شود؛ زمانی که انسان، اندکی از

سطح زندگی روزمرّه فراتر رود و در افق بالاتری بیندیشد، خود را با نیازهایی مهم تر روبه رو می بیند؛

نیازهایی که برآمده از سرمایه های ویژه ای است که خداوند به انسان عطا کرده است و پاسخ

صحیح به این نیاز های اساسی است که سعادت انسان را تضمین می کند.

این نیازها به تدریج به دل مشغولی، دغدغه و بالاخره به سؤال هایی تبدیل می شوند که تا پاسخ

آنها را نیابد، آرام نمی گیرد.)

برخی از این نیازها عبارت اند از:

3-نیازهای برتر انسان را نام ببرید؟

1- شناخت هدف زندگی:

2-درکآیندۀخویش:

3-کشف راه درست زندگی:

4-چرا شناخت هدف زندگی یکی از نیاز های اصلی به شمار می اید؟

1) شناخت هدف زندگی:( انسان می خواهد بداند>> برای چه زندگی می کند؟ <<و کدام هدف

است که می تواند با اطمینان خاطر زندگی اش را صرف آن نماید؟ او می داند که اگر هدف حقیقی

خود را نشناسد یا در شناخت آن دچار خطا شود، عمر خود را از دست داده است.)

5-امام سجاد (ع) در مورد شناخت هدف زندگی چه فرموده است؟

از این رو امام سجاد (ع)پیوسته این دعا را می کرد که:

(<< خدایا ایام زندگانی مرا به آن چیزی اختصاص بده که مرا برای آن آفریده ای>>)

6-چرا درک آینده خویش جزء نیاز های اساسی انسان می باشد؟

2)درکآیندۀخویش:(انسان با این سؤال مهم و اساسی نیز روبه روست که <<آینده او

چگونه است؟>>؛<<زندگی او با مرگ تمام می شود یا دفتر حیات او به شکل دیگری گشوده

می گردد؟>>؛<< اگر حیات، به شکل دیگری ادامه می یابد و انسان زندگی ابدی را پس از مرگ

آغاز خواهد کرد، نحوه زندگی او پس از مرگ چگونه است؟>> <<زاد و توشه سفر به جهان دیگر

چیست؟ >>؛<< خوشبختی وی در آن سرا در گرو انجام چه کارهایی است؟>>)

روزها فکر من این است وهمه شب سخنم

که چرا غافل از احوال دل خویشتنم

از کجـا آمـده ا م آمـدنـم بـهـر چـه بـو د

بـه کجا می روم آخر ننمایـی وطـنم

پاسخ به سؤالات << درک آینده خویش >>فقط از عهده چه کسی بر می آید؟

(پاسخ به این سؤال ها فقط از عهده کسی بر می آید که کاملاً از جهان دیگر و زندگی پس از

مرگ آگاه باشد و زاد و توشه آن را بشناسد و به دیگران اطلاع دهد.)

7-چرا کشف راه درست زندگی از نیازهای اساسی انسان است؟( جامع نیازهای

بنیادین انسان را نام بردهتوضیح دهید؟

3) (کشف راه درست زندگی:راه زندگی یا <<چگونه زیستن>> که ارتباط دقیقی با دو نیاز

قبلی دارد، دغدغه دیگر انسان های فکور و خردمند است. این دغدغه از آن رو دغدغه ای

جدی است که انسان فقط یک بار به دنیا می آید و یک بار زندگی در دنیا را تجربه می کند.

بنابراین در این فرصت تکرارنشدنی، باید از بین همه راه هایی که پیش روی اوست، راهی را

برای زندگی انتخاب کند که به آن مطمئن باشد و بتواند از همه سرمایه هایی که خدا به او داده

است به خوبی بهره مند شود و به آن هدف برتری که خداوند در خلقت او قرار داده است، برسد.)

تدبّر در قرآن:

در آیات سوره عصر تدبر کنید و با کمک دوستان خود، به سؤالات پاسخ دهید:

<<وَالعَصِر، إنَّ اِلنسانَ لَفِی خُسٍر، الاّ الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلُوا الصّاِلحاتِ وَ تَواصَوا بالحَقِّ وَ تَواصَوا بالصَّبِر>>

1-خداوند در این سوره به چه چیزی سوگند خورده است؟ چرا؟

زمان ـ سوگند خدا به زمان نشان از اهمیت و ارزش آن دارد. انسان ها برای رسیدن

به سعادت زمان محدودی رادر اختیار دارند که بازگشت پذیر نیست، پس زمان ارزش

زیادی دارد.

2-چه زیان و خسارتی انسان را تهدید می کند؟

نیاز از دست دادن زمان و عمر انسان را تهدید می کند.

3-چه کسانی دچار خسارت و زیان نمی شوند؟

کسانی که ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند و دیگران را به حق و صبر

توصیه و سفارش کنند.

(مفهوم آیات: ارزش زمان و عمر انسان)

کسانی دچار خسارت و زیاننیستند(معلول)ایمان داشته باشند(علت)و عمل صالح

انجام دهند(معلول) دیگرانرا به حق سفارش کنند.(علت)همدیگر را به صبر توصیه

و سفارش کنند.(معلول)

پاسخ به این سؤال ها باید حداقل دو ویژگی زیر را داشته باشد:

8-دو ویژگی پاسخ به سوالات را نام ببرید؟ توضیح دهید؟( هرکدام از ویژگی ها بصورت

مستقل می توانند سوالباشندمثل: چرا پاسخ به سوال باید کاملاً درست و قابل

اعتماد باشد؟یا چرا پاسخ به سوال باید همه جانبه باشد؟)

الف(کاملاً درست و قابل اعتماد باشد؛ زیرا هر پاسخ احتمالی و مشکوک نیازمند تجربه و

آزمون است. در حالی که عمر محدود آدمی برای چنین تجربه ای کافی نیست، به خصوص که

راه های پیشنهادی هم بسیار زیاد و گوناگون اند.

ب( همه جانبه باشد؛به طوری که به نیازهای مختلف انسان به صورت هماهنگ پاسخ دهد

زیرا ابعاد جسمی و روحی، فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی وی، پیوند و ارتباط کامل و

تنگاتنگی با هم دارند و نمی توان برای هر بُعدی جداگانه برنامه ریزی کرد.)

9-چه کسی می تواند انسان را در جهت صحیح به نیازها راهنمایی کند؟

با توجه به این دو ویژگی کسی می تواند پاسخ صحیحی به این سؤال ها بدهد که:

1 - (آگاهی کاملی از خلقت انسان، جایگاه او در نظام هستی، ابعاد دقیق و ظریف روحی

و جسمی وونیز فردی واجتماعی او داشته باشد.

2 - همچنین بداند که انسان ها، پس از مرگ، چه سرنوشتی دارند و چه عاقبتی در انتظار

آنهاست.)

شیوۀ هدایت خداوند:

10-چرا شیوه هدایت انسان نسبت به سایر مخلوقات متفاوت است؟

(خداوند هر مخلوقی را متناسب با ویژگی هایی که در وجودش قرار داده است هدایت می کند.

انسان ویژگی هایی دارد که او را از سایر مخلوقات متمایز می کند و همین امر سبب شده

شیوه هدایت او با سایر مخلوقات متفاوت باشد. )

11-انسان چگونه از قدرت تعقل و اختیار خود استفاده می کند؟

(یکی از ویژگی های انسان، توانایی تفکر و انجام کارها به کمک فکر و اندیشه و دیگری قدرت

اختیار و انتخاب اوست؛ یعنی انسان، ابتدا درباره هرکاری که می خواهد انجام دهد، تفکر

می کند و اگر تشخیص داد که آن کار مفید است و او را به هدفش می رساند، آن را انتخاب

می کند و انجام می دهد.)

12- هدایت ویژه انسان چگونه انجام می شود؟(هدایت خداوند از چه ویژگی هایی

می گذرد؟)

(هدایت خداوند نیز از مسیر این دو ویژگی می گذرد؛ یعنی خداوند برنامه هدایت انسان را که د

ر برگیرنده پاسخ به سؤالات بنیادین بشر است، از طریق پیامبران می فرستد، تا انسان ها با

تفکر در این برنامه و پی بردن به ویژگی ها و امتیازات آن، با اختیار خود این برنامه را انتخاب کنند

و در زندگی به کار بندند و به هدفی که خداوند در خلقت آنها قرار داده است، برسند. )

13- انسان چگونه پیام الهی را درک کرده و در راه صحیح زندگی پیش می رود؟

(انسان با عقل خود در پیام الهی تفکر می کند و با کسب معرفت و تشخیص بایدها و نبایدها،

راه صحیح زندگی را می یابد و پیش می رود.)

14-امام کاظم(ع) به شاگرد برجسته خود، هشام بن حکم، در مورد هدایت چه

فرموده است؟

امام کاظم(ع) به شاگرد برجسته خود، هشام بن حکم، فرمود:

(ای هشام، خداوند رسولانش را به سوی بندگان نفرستاد، جز برای آنکه بندگان در پیام الهی

تعقل کنند. کسانی این پیام را بهتر می پذیرند که از معرفت برتری برخوردار باشند و آنان که

در تعقل و تفکربرترند، نسبت به فرمان های الهی داناترند و آن کس که عقلش کامل تر است،

رتبه اش دردنیا و آخرت بالاتر است.)

15-قران کریم چه کسی را ناسپاس نامیده است؟توضیح دهید؟

(بنابراین با کنار هم قرار گرفتن عقل و وحی می توان به پاسخ سؤال های اساسی دست

یافت. البته انسان به علت دارا بودن اختیار می تواند راه های دیگری را نیز برگزیند. اما چنان

که گفته شد، چون هر برنامه دیگری غیر از برنامه خداوند نمی تواند پاسخ درستی به آن

نیازها بدهد، انسان زیان خواهد کرد و با دست خالی دنیا را ترک گفته و به دیار آخرت خواهد

شتافت و در آنجا زیان خود را مشاهده خواهد کرد. قرآن کریم چنین کسی را سپاس نامیده

و می فرماید:

إِنّا هَدَیناهُ السِّبیلَ إمَّا شَاکِرًا وَ إمّا کَفُورًا)

تکمیل کنید:

اگر خداوند به سؤال های اساسی انسان پاسخ ندهد و او را رها کند، انسان در قیامت

می تواند بگوید:من در دنیا علم وتوانایی پاسخ به سوالات اساس ام را نداشتم و تو

برای من راهنمایانی نفرستادی، حجت را بر من تمام نکردیو من راه تشخیص حق

را نمی دانستم و این گونه بود که گمراه شدم، پس نباید به خاطر اشتباهاتم مواخذه

وملامت شوم.

خداوند، در قرآن کریم در باره تمام و کامل شدن حجت الهی با فرستادن انبیاء فرموده است:

رُسُلً مُبَشِّرینَ وَ مُنِذرینَ لئَلّ یَکُونَ للنَّاسِ عَلَی اللِّه حُجَّةً بَعدَ الرُسُّلِ وَ کَانَ اللّهُ

عَزیزًا حَکِیمًا

رسولانی (را فرستاد که) بشارت دهنده و انذارکننده باشند، تا بعد از آمدن پیامبران، برای مردم

در مقابل خداوند، دستاویز و دلیلی نباشد

مفهوم آیه : ارسال پیامبران از جانب خداوند حجت را برمردم تمام کرده است. این آیه بیانگر

(هدایت تشریعی انسان)با ارسال انبیا است.

ارسال پیامبران ( علت)

نشان دادن راه سعادت (معلول)

بسته شدن راه بهانه جویی مردم (معلول)

خداوند با ارسال انبیاء راِه گمراهی را بسته است و حجت را بر بندگان تمام کرده است.

پاسخسؤالات شما:

شاید این سؤال پیش بیاید که:انسان امروزی چقدر به دین و پیام آسمانی نیازمند

است؟ به عبارت دیگر:آیاآن نیازهایی که انسان های گذشته را به سوی خدا و دین

الهیمی کشاند، همچنان پابرجاست؟

با نگاهی به سرنوشت انسان معاصر و شرایط کنونی او، درمی یابیم که نه تنها آن

نیازهای بنیادینقوی تر و جدیتر از گذشته پابرجاست، بلکه اگر انسان امروز به خدا

و پیام الهی روی نیاورد،سرنوشت خطرناکی در انتظار اوست.

در قرن های هفدهم، هجدهم و نوزدهم که علوم تجربی در غرب پیشرفت کرد،

چنین تصورمی شد که می توان باکمک این علوم به نیازهای برتر انسان پاسخ

گفت.اما هر قدر که علم پیشمی رفت انسان احساس می کرد کهنیازهای بنیادینش

همچنان بی پاسخ مانده است.انسان امروزمی بیند که آرامش درونی اش کاهش

یافته، هدفمتعالی زندگی وی گم شده، ظلم و بی عدالتیگسترش یافته، دانش و

تکنولوژی در خدمت اهداف ضدانسانیصاحبان زر و زور قرار گرفته،جهان به دو قطب

محروم(با جمعیتی بسیار زیاد)و ثروتمند(با جمعیتی اندک)تقسیمشده است،

سلاح های مخرب با قدرت تخریبی فوق العاده جان انسان های مظلوم و بی دفاع

را به راحتیمیگیرد، انواع مواد مخدر در شکل های مختلف در دسترس افراد

قرار گرفته، فسادهای گوناگوناخلاقی رواج یافته واستفاده ابزاری از زن، ارزش

انسانی ن را تنزل داده است.

اگر از ظاهر تزیین شده زندگی انسان امروز عبور کنیم و به واقعیت درونی آن برسیم،

رنج بزرگاو را مشاهدهمی کنیم.انسان امروزی دریافته است که علم با همه

فایده ها و خوبی هایش، به تنهایینمی تواند او را از بحرانهای بزرگ رهایی بخشد

و به نیازهای اساسی اش پاسخی مناسب دهد.

همین امر، انسان را برانگیخته است تا بار دیگر به خدا و دین روی آورد و رهایی از

سرگردانی رادر بازگشت بهدین جست وجو کند.در نتیجه، انسان امروز بیش از

گذشته به پیام الهی احساسنیاز می کند.

خوب است بدانیم که اکنون ترجمه قرآن کریم به زبان انگلیسی ازپرطرفدارترین

کتاب هاستوشمارکسانیکهدراروپابهدیناسلاممیگروند،بیشازگروندگانبه

سایرادیاناست.

اندیشه و تحقیق

1 ـآیا می توانیم پاسخ به نیازهای برتر را به احساسات شخصی و سلیقه فردی

واگذار کنیم؟ چرا؟

خیر

راه کمال و رشد هر نوع از موجودات راه معین و خاصی است،به مثال گندم ونوزاد

گوسفند، راه معینی را برایرشد باید بپیمایدتابه کمال خود برسند. نوزاد گوسفند

نمی تواند بگوید سلیقه ام این است که شیر نخورم.اگرشیر نخورد، رشد نمی کند

و می میرد. زیرا از طریق شیر، مواد غذایی مورد نیاز بدنش تامین می گردد و رشد

می کند. در حقیقت رشد و نمو بدن انسان و هر موجود دیگری مکانیزم و قانون مندی

ویژه ء خود را دارد و اگرکسی نخواست از این قانون مندی پیروی کند، باید تبعات

آن مانند رنج و بیماری و درد را بپذیرد. بعد معنوی وانسانی وجود انسان نیز همین

گونه است. رشد آن از راهی معین و قانون مندی خاصی پیروی می کند و بهراه و

قانون دیگری جواب نمی دهد. به میزانی که از این راه و قانون دیگری جواب نمی دهد .

به میزانی که ازاین راه و قانون دور شویم، درد و رنج و تبعات منفی آن را باید بپذیریم .

پس هر راهی رساننده ء انسان بهمقصود نیست. بنابراین تا آن جا قابل استفاده

هستند که به راه تکامل انسان ضربه وارد نکنند و در چارچوبآن قرار گیرند و اگر

کسی سلیقه ای داشت که با قانون مند ی رشد انسان و ابعاد معنوی او در تضاد

بود، بایدبه نتایج آن تن در دهد و آماده ء مضرات آن باشد .

2 ـآیا انسان می تواند پاسخ دادن به این نیازها را نادیده بگیرد و براساس ضرب المثل

<< هرچهپیش آید خوش آید>>رفتار کند؟ چرا؟

خیر

زیرا برخی از افراد که در چنگال هوس های زودگذر زندگی گرفتارند، وقتی با سوال های

بنیادین روبه رومی شوند ، برای آسوده کردن وجدان،خودرابه بی خیالی می زنندو

می گویندخود را درگیر این سوال هایاساسی نمی کنیم.زندگی به هر صـورتی که

پیش برود ، برای ما تفاوتـی ندارد. اما این ها نمی دا نند کهروزی ( پس از مرگ) متوجه

این تفاوت می شوند که دیگر قادر به انجام کاری نیستند. در آن روز نمی توانندخود را

به بی خیالی بزنند، زیرا گرفتار عواقب کارهای خود شده اند و رنج و عذاب آن را احساس

می کنند.بنابراین انسان عاقل نمی تواند چنین نگرشی داشته باشد.

3ـشعر زیر با کدام یک از نیازهای برتر انسان مرتبط است؟ چرا؟

مرد خرد مندهنرپیشه را عمردوبابیست دراین روزگار

تابه یکی تجربه آموختن با دگری تجربه بردن به کار

نیاز به کشف راه درست زندگی .

زیرا در این ابیات بیان شده که انسان باید دو بار دردنیا زندگی کند.در یک زندگی تجربه

کند ودر زندگی دیگریتجربه اش را به کار گیرد. اما در نیاز به کشف راه درست زندگی

خواندیم << انسان فقط یکبار زندگی دنیا راتجربه می کند.>>

وإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ

لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا

مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ (٨١)

و ]به یاد آرید[ هنگامی که خداوند از پیامبران ] و پیروان آنها [ پیمان گرفت که هر گاه به

شما کتاب و حکمت دادم سپس ]در آینده[ فرستاد های برای شما آمدکه آنچه را در نزد

شماست تصدیق نمود، حتما باید به او ایمان آورید و او رایاری دهید. آ نگاه (به پیامبران)

فرمود: آیا اقرار کردید و در این باره پیمان مراپذیرفتید؟ گفتند: آری، اقرار کردیم. فرمود:

پس گواه و شاهد باشید و من نیز باشما از شاهدانم. 81

فمَنْ تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ (٨٢)

پس کسان یکه بعد از این روی برتابند، آنان فاسقان اند. 82

أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ (٨٣)

آیا غیر از دین خدا می جویند؟ و همه کسان یکه در آسمان ها و زمین اند، خواه و ناخواه در

برابر او تسلیم اند. و همه به سوی او بازگردانده می شوند. 83

قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأسْبَاطِ

وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (٨٤)

]ای پیامبر،[ بگو: من و پیروانم به خدا و آنچه بر ما نازل شده و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل

و اسحاق و یعقوب و اسباط ]پیامبرانی از نسل یعقوب[فروفرستاده شده، و آنچه به موسی

و عیسی و دیگر پیامبران از جانب پروردگارشان عطاشده است ایمان آورد هایم و میان هیچ

یک از پیامبران فرقی نم یگذاریم و ماتسلیم و فرمانبردار خداییم. 84

وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإسْلامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (٨٥)

و هرکس جز اسلام دین دیگری طلب کند، هرگز از او پذیرفته نم یشود و اودر آخرت از

زیانکاران است.85

تداوم هدایت

خداوند با لطف و رحمت خود، ما انسان ها را تنها نگذاشت و هدایت ما را بر عهده گرفت و

راهی را در اختیارمان قرار داد که همان راه مستقیم خوشبختی است.

در این درس می خواهیم به این سؤال بپردازیم که:

آیا خداوند یک راه و یک دین برای ما فرستاده، یا راه ها و ادیان متعددی در اختیارمان قرارداده

است؟

تدبّر در قرآن

به ترجمه آیات توجه کنید:

1-<< خداوند از دین همان را برایتان بیان کرد که نوح را بدان سفارش نمود. و آنچه را ما به تو

وحى کردیم و به ابراهیم و موسى و عیسى توصیه نمودیم، این بود که دین را به پا دارید، و

در آن تفرقه نکنید.>>

هدایت تشریعی

2- << قطعاً دین نزد خداوند، اسلام است و اهل کتاب در آن، راه مخالفت نپیمودند مگر پس از

آن که به حقانیّت آن آگاه شدند، آن هم به دلیل رشک و حسدی که میان آنان وجود داشت.>>

واحد بودن دین الهی علت وجود ادیان مختلف

3- <<]این دین[آیین پدرتان ابراهیم است و او شما را از پیش مسلمان نامید.>>

دین الهی واحد و یکتاست

4- << ابراهیم نه یهودى بود و نه مسیحى؛ بلکه یکتاپرست )حق گرا( و مسلمان بود.>>

حضرت ابراهیم پیرو دین اسلام بود

اکنون به این سؤالات پاسخ دهید:

الف( خداوند از پیامبران میخواهد تا در چه چیز تفرقه نکنند؟

در بر پا داشتن دین واحد الهی تفرقه نکنند.( آیهءشماره 1)

ب( دین مورد قبول نزد خداوند کدام است؟

دین مورد قبول نزد خداوند اسلام به معنی تسلیم بودن در برابر خداوند است.

(آیهء شماره 2)

ج( اهل کتاب )یهودیان و مسیحیان( درباره چه چیز اختلاف کردند؟ علت اختلاف آنها

چه بود؟

اهل کتاب در دین اسلام که همان دین واحد و مورد پسند خداست اختلاف افکندند و علت

اختلافشان رشک و حسادت بود.(آیهء شماره 2)

د( حضرت ابراهیم چه آیینی داشت؟

مسلمان بود و دین اسلام داشت (آیهء شماره 3و4)

ه( مسیحیان و یهودیان او را پیرو چه آیینی میدانستند؟

حضرت ابراهیم را پیرو دین یهودیت و مسیحیت می دانستند. (آیهء شماره 4)

دین الهی چیست و فرمان خداوند به همه پیامبران در این راستا چه می باشد؟

دین به معنای<<راه>> و <<روش>> است. راه و روشی که خداوند برای زندگی انسان ها برگزیده، همان

دین الهی است که بدان اسلام می گویند. بر اساس آیات قرآن کریم، خداوند یک دین برای انسان ها

فرستاده و به همه پیامبران فرمان داده است تا همان دین را در میان مردم تبلیغ کنند و راه تفرقه را در

پیش نگیرند. انبیاء هم این فرمان را اطاعت کرده و مأموریت خود را انجام داده اند. )

معنی لغوی دین چیست؟

دین به معنای<<راه>> و <<روش>> است.

حال شایسته است بدانیم:

1-چرا خداوند فقط یک دین برای هدایت بشر فرستاده است؟

2-با وجود یکی بودن دین، چرا خداوند پیامبران متعدد فرستاده است؟

3-چرا بعد از پیامبر اکرم پیامبر جدیدی نمی آید و پیامبری به ایشان ختم می شود؟

باید بتوانیم در ادامه درس به این سوالات پاسخ دهیم

فطرت مشترک ، منشاء دین واحد

معنی فطرت چیست؟

منظور از فطرت انسان چیست؟

فطرت به معنای نوع خاص آفرینش است. وقتی از فطرت انسان سخن می گوییم، منظور آفرینش

خاص انسان و ویژگی هایی است که خداوند در اصل آفرینش وی قرار داده است. از ابتدتی آفرینش

انسان تا کنون، اقوام مختلفی روی زمین زندگی کرده اند؛ این افراد با این که در برخی خصوصیات،

مانند نژاد، زبان و آداب و رسوم با یکدیگر تفاوت دارند، ولی همگان ویژگی های فطری مشترکی دارند. )

ویژگی های فطری انسان را نام ببرید؟

*از استعداد تفکر و قدرت اختیار برخوردار بود.

*فضیلت های اخلاقی مانند عدالت و خیرخواهی را دوست دارند و از رذائل اخلاقی مانند ظلم، حسادت

و دروغ بیزارند.

*به دنبال زیبایی ها،خوبی ها و کمالات نامحدودند.

*از فنا و نابودی گریزان و در جست وجوی زندگی جاودانه هستند.

چرا خداوند فقط یک دین برای هدایت بشرفرستاده است؟

به سبب این ویژگی های مشترک(علت)(فطرت) خداوند یک برنامه کلی به انسان ها ارزانی داشته،

تا آنان را به هدف مشترکی که در خلقتشان قرار داده است، (معلول)برسانند. همان طور که گفته شد

این برنامه،اسلامنام دارد که به معنای تسلیم بودن در برابر خداوند است.

(آیات مرتبط با دین واحد الهی: ) 1- سوره شورا 13 مفهوم آیه : دین الهی واحد و یکتا است.

2- آل عمران 19

مفهوم آیه : واحد بودن دین الهی و علت وجود ادیان مختلف( وجودادیان مختلف نتیجه (معلول)

ایستادگی رهبران دینی در برابر اسلام برای حفظ منافع دنیوی بود(علت).)

3- حج 78 مفهوم آیه دین الهی واحد و یکتا است .

4- آل عمران 67 مفهوم آیه : حضرت ابراهیم (ع) نیز پیرو دین اسلام بود.

در این برنامه از انسان خواسته می شود تا با اندیشه در خود وجهان هستی، به ایمان قلبی دست

یابد.(برنامه های اعتقادی اسلام)

محور های اصلی دین واحد در ایمان قلبی چیست؟

ایمان به :

*خدای یگانه و دوری از شرک(اصل توحید)

*فرستادگان الهی و راهنمایان دین (اصل نبوت)

*سرای آخرت، و پاداش و حسابرسی عادلانه(اصل معاد)

*عادلانه بودن نظام هستی( اصل عدل)

و در حیطة عمل، از انسان می خواهند با ایمانی که کسب کرده است، تلاش نماید تا :( برنامه

های عملی اسلام)

محور های اصلی دین واحد در حیطه عمل چیست؟

*با انجام واجبات دین و ترک حرام های آن، خداوند را عبادت و بندگی کند.

*فضایل اخلاقی مانند عفت، راستگویی و امانت داری را کسب نماید و از رذائل اخلاقی، مانند ظلم،

نفاق، دروغ و ریا دوری کند.

*جامعه ای دینی بر اساس عدالت بنا نماید.

تفاوت تعالیم پیامبران الهی درچیست؟

همه پیامبران الهی، مردم را به این امور فراخوانده اند. به همین دلیل، محتوای اصلی دعوت پیامبران

یکسان است و همه آنها یک دین آورده اند. با این وجود، تعالیم انبیا در برخی احکام فرعی، متناسب

با زمان و سطح آگاهی مردم و نیازهای هر دوره با دوره ای دیگر تفاوت داشته است؛ مثلا همه پیامبران،

امت های خود را به نماز دعوت کرده اند، اما در شکل و تعداد آن تفاوتهایی بوده است؛ البته این قبیل

تفاوت ها سبب تفاوت در اصل دین نشده است.

علل فرستادن پیامبران متعدد را نام ببرید؟

الف) استمرار و پیوستگی در دعوت

ب) رشد تدریجی سطح فکر مردم

ج) تحریف تعلیمات پیامبر پیشین

از علل فرستادن پیامبران متعدد، استمرار و پیوستگی در دعوت را توضیح دهید.(استمرار

پیوستگی دعوت پیامبران چه ثمراتی داشت؟)

الف) استمرار و پیوستگی در دعوت

لازمه ماندگاری یک پیام، تبلیغ دائمی و مستمرّ آن است. پیامبران الهی با ایمان استوار و تلاش بی

مانند، در طول زمان های مختلف دین الهی را تبلیغ می کردند. آنان سختیها را تحمل می کردند تا

خداپرستی، عدالت طلبی و کرامت های اخلاقی میان انسا نها جاودان بماند و گسترش یابد و شرک

و ظلم و رذائل اخلاقی از بین برود. این تداوم سبب شد تا تعالیم الهی جزء سبک زندگی و آداب و

فرهنگ مردم شود و دشمنان دین نتوانند آن را به راحتی کنار بگذارند.

از علل فرستادن پیامبران متعدد، رشد تدریجی سطح فکر و مردم را توضیح دهید.(چرا

سطح فکر مردم یکی از علل آمدن پیامبران متعدداست؟)

ب) رشد تدریجی سطح فکر مردم

علت دیگر فرستادن پیامبران متعدد، رشد تدریجی فکر و اندیشه و امور مربوط به آن، مانند دانش و

فرهنگ می باشد. از این رو، لازم بود تا در هر عصر و دوره ای پیامبران جدیدی مبعوث شوند، تا همان

اصول ثابت دین الهی را در خور فهم و اندیشه انسان های دوران خود بیان کنند و متناسب با درک آنان

سخن گویند. در حقیقت، هر پیامبری که مبعوث می شد، درباره توحید، معاد، عدالت، عبادت خداوند

و مانند آن سخن گفته، اما بیان او در سطح فهم و درک مردم زمان خود بوده است.

پیامبر اکرم (ص) درباره رشد تدریجی سطح فکر مردم چه می فرماید؟

پیامبر اکرم می فرماید:

اِنّا مَعاشِرَ الاَنِبیاِء اُمِرنا ما پیامبران مأمور شده ایم

اَن نُکِلّمَ النّا س عَلی قَدرِ عُقوِلهِم

که با مردم به اندازه عق لشان سخن بگوییم

مفهوم حدیث: رشد سطح فکر مردم یکی از علت های آمدن پیامبران متعدد بوده است.

از علل فرستادن پیامبران متعدد،تحریف تعلیمات پیامبر پیشین را توضیح دهید؟ صورت

دیگر سوال: (چرا پس از مدتی تعالیم پیامبران فراموش می شد یا تغییر می کرد؟)

ج) تحریف تعلیمات پیامبران پیشین: به علت ابتدایی بودن سطح فرهنگ و زندگی اجتماعی

و عدم توسعه کتابت، تعلیمات انبیاء به تدریج فراموش می شد، یا به گونه ای تغییر می یافت که با

اصل آن متفاوت می شد؛ بر این اساس، پیامبران بعدی می آمدند و تعلیمات اصیل و صحیح را بار دیگر

به مردم ابلاغ می کردند.)

پاسخ سؤالات شما

برخی این سؤال را می پرسند که اگر خداوند پیامبران را برای هدایت تمامی انسان ها

فرستاده است، پس چرا همه پیامبران در منطقۀ خاورمیانه مبعوث شده اند و ما پیامبری

که در آفریقا یا اروپا مبعوث شده باشد، نداریم؟

در پاسخ باید گفت: ادّعای بعثت همه پیامبران در منطقه خاورمیانه از اساس باطل

است؛ زیرا:

1- بنابر فرمایش خداوند در قرآن کریم، هیچ امتى در گذشته نبوده مگر اینکه برای آن

هشداردهنده، راهنما و پیامبری فرستاده شده است؛ این آیات به صراحت اعلام مى کنند

که هیچ قومى بر روى کره زمین از نعمت نبوت و هدایت الهى محروم نبوده و نخواهد بود.

برخی از این آیات عبارت اند از:

.وَ إن مِن اُمَّة الّ خَلا فیها نَذیرٌ سوره فاطر 24: و هر امّتى در گذشته انذارکننده اى

داشته است!

وَ لَقَدْ بَعَثنَا فی کُلّ اُمٍّة رَسُولاً اَنِ اعبُدُوا اللّهَ وَ اجتَنبُوا الطّاغوتَ: نحل 36 ما در هر امتى

رسولى برانگیختیم که: خداى یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید!.

إِنَّما أَنتَ مُنِذرٌ وَ لکُلِّ قَومٍ هاٍد: . سوره رعد 7 جز این نیست که تو بیم دهنده اى و هر

قومى را هدایت گری است.

2- در قرآن کریم، تصریح شده که نام بسیاری از پیامبران در این کتاب شریف نیامده است:

. سورهغافر آیه78و سورهنساء آیه164 یکصدوبیست وچهار هزار پیامبر از سوی خداوند

مبعوث شده اند که تنها حدود30نفر از آنها در قرآن نام برده شده است؛ اگر قرار بود فقط

نام پیامبران در قرآن ذکر شود تصور کنید که حجم قرآن چقدر می شد! از همین جهت، ما

اسامی بسیاری از پیامبران مناطق آسیای شرقی، اروپا و امریکا و آفریقا را در دست نداریم.

چکیده سخن اینکه، نمى توان وجود پیامبران را به منطقه خاورمیانه محدود دانست، بلکه

همانگونهکهبیانشد،هیچقومىبرروىزمینازهدایتپیامبرانمحرومنبودهاست.

چرا فقط خداوند می تواند زمان ختم نبوت را تعیین کند؟

عوامل ختم نبوت

از آنجا که خداوند پیامبران را می فرستد، و اوست که نیاز یا عدم نیاز به پیامبر را در هر زمان تشخیص

می دهد، تعیین زمان ختم نبوت نیز با خداست. زیرا اوست که دقیقاً می داند عوامل ختم نبوت فراهم

شده یا نه. مثلاً یکی از عوامل بی نیازی از آمدن پیامبر جدید، حفظ کتاب آسمانی از تحریف و وجود آن

در میان مردم است. اما تشخیص اینکه در چه زمانی مردم به مرحله ای می رسند که می توانند کتاب

آسمانی خود را حفظ کنند، در توانایی انسان نیست و فقط خداوند از چنین علمی برخوردار است. بنابر

این، با توجه به اعلام ختم نبوت در زمان حضرت محمد(ص) ، در می یابیم که عوامل بی نیازی از پیامبر

جدید فراهم بوده است.

عوامل ختم نبوت را نام ببرید؟

1ـ آمادگی جامعۀ بشری برای دریافت برنامۀ کامل زندگی

2ـ حفظ قرآن کریم از تحریف

3ـ وجود امام معصوم پس از پیامبر اکرم(ص)

4ـ پویایی و روزآمد بودن دین اسلام

از عوامل ختم نبوت آمادگی جامعۀ بشری برای دریافت برنامۀ کامل زندگی را توضیح دهید.

( رشد سطح فکر مردم چه ارتباطی با ختم نبوت دارد؟)

1ـ آمادگی جامعۀ بشری برای دریافت برنامۀ کامل زندگی:

پایین بودن سطح درک انسان ها و عدم توانایی آنان در گرفتن برنامه کامل زندگی از عوامل تجدید

نبوت ها بود. در عصر نزول قرآن، با اینکه مردم حجاز سطح فرهنگی پایینی داشتند، اما آمادگی فکری

و فرهنگی جوامع مختلف به میزانی بود که می توانست کامل ترین برنامه زندگی را دریافت و حفظ کند

و به کمک آن، پاسخ نیازهای فردی و اجتماعی خود را به دست آورد. به همین جهت می بینیم که با

ورود اسلام به سرزمین های دیگری مانند ایران، عراق، مصر و شام نهضت علمی و فرهنگی بزرگی

آغاز شد دانشمندان و عالمان فراوانی ظهور کردند.

( اِنّا مَعاشِرَ الاَنِبیاِء اُمِرنا ما پیامبران مأمور شده ایم اَن نُکِلّمَ النّا س عَلی قَدرِ عُقوِلهِم که با مردم

به اندازه عق لشان سخن بگوییم با این موضوع ارتباط مفهومی دارد.)

از عوامل ختم نبوت حفظ قرآن کریم از تحریف را توضیح دهید. نوع دیگر سوال:( چرا قرآن

کریم نیاز به تصحیح ندارد؟)

2ـ حفظ قرآن کریم از تحریف :

با تلاش و کوشش مسلمانان و در پرتو عنایت الهی و با اهتمامی که پیامبر اکرم در جمع آوری و

حفظ قرآن داشت، این کتاب دچار تحریف نشد و هیچ کلمه ای بر آن افزوده یا از آن کم نگردید.به

همین جهت این کتاب نیازی به<<تصحیح>> ندارد و جاودانه باقی خواهد ماند.

از عوامل ختم نبوت وجود امام معصوم پس از پیامبر اکرم(ص) را توضیح دهید. نوع دیگر

سوال:( امام را چه کسی تعیین کرد و ثمرات امام معصوم در جامعه چه بود؟)

3ـ وجود امام معصوم پس از پیامبر اکرم(ص):

تعیین امام معصوم از طرف خداوند سبب شد که مسئولیت های پیامبر(ص)، به جز دریافت وحی

ادامه یابد و جامعه کمبودی از جهت رهبری و هدایت نداشته باشد.

از عوامل ختم نبوت پویایی و روزآمد بودن دین اسلام را توضیح دهید. نوع دیگر

سوال:( کدام ویژگی اسلام سبب ماندگاری همیشه آن در بین مردم شد؟)

4ـ پویایی و روزآمد بودن دین اسلام:

دینی می تواند برای همیشه ماندگار باشد که بتواند به همه سؤال ها و نیازهای انسان ها در

همه مکان ها و زمان ها پاسخ دهد. دین اسلام ویژگی هایی دارد که می تواند پاسخ گوی نیازهای

بشر در دوره های مختلف باشد. یکی از این ویژگی ها وجود دو ودسته قوانین ثابت متغیر، متناسب

با نیازهای ثابت و متغیر بشر است.

نیاز های ثابت و متغیر را تعریف کنید و راه پاسخ به هر کدام چیست؟

توضیح اینکه، انسان در زندگی فردی و اجتماعی دو دسته نیاز دارد؛ نیازهای ثابت همانند امنیت،

عدالت، دادوستد با دیگران، تشکیل خانواده، تعلیم و تربیت و حکومت.این نیازها همواره برای بشر

وجود داشته است و از بین نمی روند. دین اسلام نیز برای تأمین هر کدام از این نیازها قوانین ثابت

و مشخصی دارد.

دسته دیگر، نیازهای متغیر هستند که از درون همین نیازهای ثابت پدید می آیند؛ مثلاً داد و ستد،

یک نیاز ثابت است.قرآن کریم برای این نیاز ثابت،

یک قاعده و اصل ثابت دارد وآن قاعده این است که:

أَحَلَّ اللّهُ البَیعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا؛ خداوند معامله را حلال کرده است، اما ربا را حرام.)

مفهوم آیه : حلال بودن معامله وحرام بودن ربا

(این آیه اشاره به یک قاعده و اصل ثابت در دادوستد دارد و خداوند معامله و دادوستد را

حلال کرده است اما ربا حرام است.)

دین اسلام چه راهی را برای پاسخ به نیاز های متغیر انسان در نظر گرفته است؟

اما شیوه داد و ستد، ممکن است در هر زمان تغییر کند؛ مثلاً یک روز کالا را با کالا عوض می کردند،

روز دیگر به جای کالا سکه می گرفتند، بعدها پول اعتباری، یعنی اسکناس به بازار آمد و امروزه قرار

دادهای بانکی، معامله ها را تنظیم می کنند. در هریک از این موارد، ربا شکل خاصی پیدا می کند که

باید تشخیص داده شود. این شکل های خاص نیازهای متغیر ما هستند که فقیهان و مجتهدان براساس

آن اصل ثابت، و با تحقیق و مطالعه در کتاب و سنّت، شکل های خاص ربا و معامله در این زمان را معین

می کنند و به کسانی که مجتهد نیستند اعلام می کنند تا مطابق با آن عمل کنند.)

اختیارات حاکم و نظام اسلامی چگونه سبب پویایی دین اسلام شده است؟

در کنار قوانین ثابت و متغیّر، اسلام برای اختیارات ویژه ای در نظر گرفته است که این اختیارات بیشتر

در حاکم نظام اسلامی مواردی است که یک مورد مهم با یک مورد مهم تر در تضاد قرار می گیرد و شرایط

ویژه ای پیش می آورد که نیازمند قانون جدید است و حاکم اسلامی می تواند این قانون جدید را وضع کند.

به عنوان مثال، در دین اسلام هر کس نسبت به مالی که از راه حلال به دست آورده است، اختیار دارد و

می تواند آن را به اختیار خود، در هر جا و مکانی که می خواهد، در امور مشروع مصرف کند. اما اگر

حکومت اسلامی تشخیص دهد که برای استقلال ی و اقتصادی کشور لازم است خرید و فروش

برخی کالاها محدود شود، می تواند با وضع احکام و مقرّراتی، تجارت آزاد را محدودکند و مقرّرات ویژه ای

برای صادرات و واردات اجناس وضع نماید.همچنین نظام اسلامی می تواند برای حمایت از تولید ملی و

اشتغال بیشتر جوانان و بیکار نشدن کارگران مانع ورود کالاهایی شود که امکان تولید آنها در کشور وجود

دارد و مردم می توانند آن را تولید کنند.

کامل ترین دین الهی چیست؟

(بر اساس ویژگی هایی که بیان شد، دین آخرین پیامبر الهی، کامل ترین و شایسته ترین برنامه برای

هدایت تمامی انسان ها در همه زمان هاست و دیگر نیازی به آمدن پیامبر جدید نیست.)

یکی خط است زاول تا به آخر براوخلق جهان گشته مسافر

در این ره، انبیاچون ساربان اند دلیل و رهنمای کاروان اند

وز ایشان سید ما گشته سالار هم او اول هم او آخر در این کار

بر اوختم امده پایان این ره براو نازل شده <<ادعوا الیالله>>

شده اوپیش و دل ها جمله در پی گرفته دست جان ها دامن وی

بیت اول : به واحد بودن دین الهی اشاره دارد و با آیاتی که این موضوع را بیان می کنند، هم مفهوم

می باشد.

1- سوره شورا 13 مفهوم آیه : دین الهی واحد و یکتا است.

2- آل عمران 19 مفهوم آیه : واحد بودن دین الهی و علت وجود ادیان مختلف

3- حج 78 مفهوم آیه دین الهی واحد و یکتا است .

بیت سوم و چهارم : اشاره به مسئله ختم نبوت دارد.

آمدن پیامبران جدید نشانه چه چیزی بوده است؟

نوع دیگر سوال:(وقتی خداوند پیامبر جدیدی برای هدایت مردم می فرستد، وظیفه پیروان

پیامبر قبل چیست؟آیا ادامه پیروی از دستورات پیامبر قبلی، مورد قبول خداوند است؟)

وظیفه پیروان پیامبران گذشته

خداوند فقط یک دین و یک راه برای هدایت انسان ها فرستاده است که از آن به <<اسلام >> تعبیر

می شود. هر یک از پیامبران، این دین الهی را در خور فهم و اندیشه انسان های دوران خود بیان

کرده اند. آمدن پیامبر جدید(معلول) و آوردن کتاب جدید نشانگر این است که بخشی از تعلیمات

پیامبر قبلی، اکنون نمی تواند پاسخ گوی نیازهای مردم باشد(علت). هر پیامبری که می آمد به

آمدن پیامبر بعدی بشارت می داد و بر پیروی از او تأکید م یکرد. بنابراین، وجود دو یا چند دین در یک

زمان نشانگر این است که پیروان پیامبر قبلی به آخرین پیامبر ایمان نیاورد هاند و این کار به معنای

سرپیچی از فرمان خدا و عدم پیروی از پیامبران گذشته است.)

چرا اسلام تنها راه رسیدن به رستگاری در رنیا و آخرت است؟ قرآن در این باره چه می گوید؟

علاوه بر این(امروزه به جز قرآن کریم هیچ کتاب آسمانی دیگری وجود ندارد که بتوان گفت محتوای آن

به طور کامل از جانب خداست (علت)و انسان ها آن را کم و زیاد نکرده اند و با اطمینان خاطر بتوان از آن

پیروی کرد. بنابراین، تنها دینی که می تواند مردم را به رستگاری دنیا وآخرت برساند اسلام است(معلول))

وَ مَن یَبتَغِ غَیرَ الِسلامِ دینًا و هر کس که دینى جز اسلام اختیار کند

فَلَن یُقبَلَ مِنهُ از او پذیرفته نخواهد شد(علت)

وَ هُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الخاسِرینَ و در آخرت از زیان کاران خواهد بود.(معلول)

مفهوم آیه : اسلام برترین دین الهی است.

این آیه با آیه ی <<إنّا هَدَیناهُ السَّبیلَ إمَّا شَاکِرًا وَ إمّا کَفُورًا>>

(هدایت تشریعی)هم مفهوم است.

چرا می گوییم مسلمانان به همه پیامبران ایمان دارند؟

برخی تصور می کنند پیامبران مانند فروشندگان کالا هستند که هر کدام برای خود مغازه ای باز کرده و

کالای خود را تبلیغ می کنند و مردم می توانند بین آن کالاها یکی را انتخاب نمایند. در صورتی که پیامبران

مانند معلمان یک مدرسه اند که پایه های مختلف تحصیلی را به ترتیب تدریس می کنند و هر کدام مطالب

سال قبل را تکمیل می کنند. آنان مردم را به سوی خدا دعوت می کردند نه به سوی خود، و همه یک راه

و یک سخن داشته اند و همه یکدیگر را تأیید کرده اند. بنابراین، اگر کسی به آخرین پیامبر الهی ایمان بیاورد

در واقع به تمام پیامبران سابق نیز ایمان آورده است.)

درس سوم معجزهجاویدان

أَلا إِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ أَلا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ (٥٥)

بدانید که]مالکیت[آنچه در آسمان ها و زمین است، از آنِ خداست؛ بدانید وعده

خدا حقّ است، ولى بیشتر آنان نمى دانند.55

هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (٥٦)

او زنده می کند و می میراند و به سوى او بازگردانده مى شوید؛ 56

یا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ (٥٧)

اى مردم، براى شما از جانب پروردگارتان پندى و درمانى براى آنچه]از صفاتنکوهیده و عقاید

نادرست[در سینه هاست و رهنمود و رحمتى براى مؤمنان آمدهاست.57

قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (٥٨)

بگو:به فضل و رحمت خداست که]مؤمنان[باید شاد شوند.این از هر آنچه]دارایی و

امکانات[که فراهم مى آورند، بهتر است.58

قلْ أَرَأَيْتُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ لَكُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَرَامًا وَحَلالا قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ

تَفْتَرُونَ (٥٩)

بگو:به من خبر دهید از رزقى که خدا براى شما فروفرستاده و شما بخشى از آن

را حرام و بخشى را حلال دانسته اید، بگو:آیا خدا به شما اجازه داده است که ایناحکام را

صادر کنید، یا بر خدا دروغ مى بندید؟ 59

وَمَا ظَنُّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا

يَشْكُرُونَ (٦٠)

کسانى که بر خدا دروغ مى بندند،]به فرجام خود[در روز قیامت چه گمان مى برند؟ البته،

خداوند از فضل خود به مردم عطا مى کند، ولى بیشترشان ناسپاسى مى کنند.60

وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَمَا تَتْلُو مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ وَلا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلا كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُودًا إِذْ تُفِيضُونَ

فِيهِ وَمَا يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الأرْضِ وَلا فِي السَّمَاءِ وَلا أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ وَلا أَكْبَرَ إِلا

فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (٦١)در هیچ حال]و اندیشه اى[نیستى و هیچ بخشى از قرآن را تلاوت

نمى کنى و تو ودیگران هیچ کارى را انجام نمى دهید، مگر اینکه ما بر شما گواهیم؛ و هم

وزن ذرّه اى]غبار بسیار ریزى که در هوا پراکنده است[نه در زمین و نه در آسمان از پروردگارتو

پنهان نمى ماند، و چیزى کوچک تر از ذرّه و بزرگ تر از آن نیست، مگر اینکه درکتابى روشن

ثبت است .61

معجزه جاویدان

ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد دل رمیده ما را انیس و مونس شد

نگارمن که به مکتب نرفت وخط ننوشت به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد

قرآنکریم،آخرینکتابالهیاستکهبرخاتمپیامبراننازلشدهوگواهودلیلنبوتایشاناست.

درایندرسبهبررسیاینموضوعمیپردازیمتابدانیم:

اوّلاًچرامعجزهجاویدپیامبرخاتمازنوعکتاباست؟

ثانیاًقرآنکریمازچهجهاتیمعجزهاست؟

تصورکنیدکهشمادرچندهزارسالقبلزندگیمیکردیدویکروزمیشنیدیدکهشخصیبهنام

موسیخودراپیامبرخدامعرفیکردهاستوادعامیکندازجانبخدابرایهدایتانسانهادستوراتی

راآوردهاست.شماچگونهیقینمیکردیدکهاودرادعایشصادقاستوواقعاًازجانبخداآمدهاست؟

1-معجزهراتعریفکنید؟

1- هدف از معجزات پیامبران چه بوده است؟

هرگاهپیامبریازسویخداوندمبعوثمیشد،برایاینکهمردمدریابندکهویباخداوندارتباطداردواز

طرفاومأموربهپیامبریشدهاست،کارهایخارقالعادهایانجاممیدادکههیچکسبدونیعنی

نشانهو>>آیت<<تأییدواذنخداوندقادربهانجامآنهانبود.

قرآنکریماینکارهایخارقالعادهراعلامتنبوتمیخواندواندیشمنداناسلامیآنرامعجزه

مینامندزیراعجزوناتوانیسایرافراددراینامورآشکارمیشود.

البتهمعجزاتپیامبرانگذشته،فقطبرایمردمآنزمانقابلمشاهدهبودوامروزاثریازآنهاباقی

نماندهاست.)

پاورقی (فرقمعجزهباکارهایخارقالعادهمرتاضانوساحرانوتردستانهمهمیناستکهکارهای

آنانباتعلیموتمرینقابلیادگیریاست،

اماکارپیامبرانبهگونهایاستکهآنانبدونآموزشقبلیمعجزهمیکنندوهیچگاهمغلوبکاردیگران

واقعنمیشوند،مثلاًوقتیعصایحضرتموسیبهاژدهاتبدیلمیشد،برکارهایساحرانغلبه

میکرد.همچنینهیچکسنمیتوانستمانندآنراانجامدهد.)

بیشتر بدانیم

تناسبمعجزۀهرپیامبربازمانخودپیامبریحضرتموسیدردورانیبودکهسحروجادورواجداشت؛

مثلاًساحران طنابهاییرارویزمینمیانداختندوباروشهایخاصیآنهارابهحرکتدرمیآوردندو

مردمتصوّرمیکردندکهبهمارتبدیلشدهاند.مردمساحرانراانسانهاییفوقالعادهمیدانستندوبه

آنهااحتراممیگذاشتند.

بنابراین،حضرتموسیبایدعملیانجاممیدادکهفراترازکارساحرانوجادوگران

باشد،تامردمبدانندکهساحراندربرابرقدرتخداوند،ناتوانوضعیفاند.بههمیندلیلبودکه

ساحرانبادیدنعصایحضرتموسیوتبدیلشدنآنبهاژدهاییعظیم،نهتنهابهمعجزه

بودنآناعترافکردند،بلکهبهخداییگانهنیزایمانآوردندونبوّتحضرتموسیراتصدیق

کردند.گروهیازآنانبههمیندلیلبهدستورفرعونبهقتلرسیدند.

حضرتعیسینیزدرزمانیمبعوثشدکهبرخیشاخههایعلم،مانندپزشکیپیشرفت

زیادیکردهبودوپزشکان،جایگاهیویژهدرجامعهداشتند.معجزهٔحضرتعیسینیزبیشتر

درهمینراستاقرارگرفت؛مانندشفادادنبهبیماریهایغیرقابلدرمانوزندهکردنمردگان.

قرآنکریماززبانحضرتعیسی(ع)میفرماید:

أَنّیقَدجِئتُکُمبِآیَةٍمِنرَبِّکُممنبانشانهایازپروردگارتاننزدشماآمدهام

أَنّیأَخلُقُلَکُممِنَالطّینِکَهَیئَةِالطَّیرِبرایتانازگِلچیزىچونپرندهمىسازم

فَأَنفُخُفیهِفَیَکُونُطَیرًابِإِذنِاللّهِودرآنمىدمم،بهاذنخداپرندهاىشود

وَأُبرِئُالأکمَهَوَالأَبرَص وکورمادرزادوبرصگرفتهراشفامىدهم

وَأُحیِالمَوتىبِإِذنِاللّهِوبهفرمانخدامردگانرازندهمى کنم.

بهنظرشمامعجزهآخرینپیامبرالهیکهدینشبرایتمامیزمانها(همهمردمرویزمینتاروز

قیامت)خواهدبود،چگونهبایدباشد؟

2- معجزة پیامبر اسلام باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

معجزهآخرینپیامبرالهیکهمیخواهدازجانبخداوندبرایهمهزمانها،پیامبرباشد،بایدبه

گونهایباشدکه:

(1-مردمزمانخودشبهمعجزهبودنآناعترافکنندوآنرافوقتوانبشریبدانند.

2-آیندگانهممعجزهبودنآنراتأییدکنند.)

چرا خداوند یک کتاب را معجزة پیامبر قرار داده است؟

ازاینرو،(خداوندمعجزهاصلیپیامبراکرم(ص)راقرآنکریمقرارداد؛معجزهایازجنس>>کتاب >>

،کتابیکههیچکستوانآوردنمانندآنراندارد.

خداوندبهکسانیکهدرالهیبودنقرآنکریمشکدارند،پیشنهادکردهاستتاکتابیهمانندآنرابیاورند

وبرایاینکهعجزوناتوانیآنهارانشاندهد،اینپیشنهادرابهدهسورهکاهشدادهاست

وبرایاثباتنهایتعجزوناتوانیآنان،پیشنهادآوردنحتییکسورهمانندسورههایقرآنراهمبه

آنهادادهاست:)

اَمیَقولونَافتَراهُمیگویند]پیامبرقرآنرا[بهخداوندافترابستهاست

قُلفَأتوابِسورَةٍمِثلِه بگو:اگرمیتوانیدیکسورههمانندآنرابیاورید.

مفهوم آیه: مبارزه طلبی قرآن از مخالفان الهی بودن آن

اماتأکیدمیکندکههیچگاهنمیتوانندهمانندقرآنرابیاورند:

قُللَئِنِاجتَمَعَتِاِلِنسُوَالجِنُّبگو:اگرتمامیانسوجنجمعشوند

عَلیاَنیَأتوابِمِثلِهذَاالقُرآنِتاهمانندقرآنرابیاورند،

لایَأتونَبِمِثلِه نمیتوانندهمانندآنرابیاورند،

وَلَوکانَبَعضُهُملِبَعضٍظَهیرا. هرچندپشتیبانهمباشند.

مفهوم آیه: پیش بینی خداوند دربارة ناتوانی منکران الهی بودن قرآن در آوردن سوره ای

مانند یکی از سوره های آن

آسان ترین راه برای غیر الهی نشان دادن قرآن چیست؟

(از آن روز که قرآن کریم دعوت به مبارزه را اعلام کرده است، بیش از چهارده قرن می گذرد

و این دعوت همچنان ادامه دارد. مخالفان سرسخت اسلام از همان ابتدای نزول قرآن کریم

تاکنون، در این باره تلاش بسیاری کرده اند تا عظمت قرآن را زیر سؤال ببرند،اما نتوانسته اند

سوره ای حتی به اندازه سوره <<کوثر>> بیاورند که اندیشمندان و متخصصان زمان، برابری آن

را با سوره ای از قرآن بپذیرند؛ در حالی کهآسان ترین راه برای غیرالهی نشان دادن اسلام

و قرآن کریم، آوردن سوره ای مشابه یکی از سوره های این کتاب الهی است

آری، از گذشته دور تا امروز، مخالفان قرآن کریم متن هایی ارائه کرده اند که برای افراد غیر

متخصّص ممکن است بی عیب جلوه کند، اما تاکنون هیچ یک از این متن ها درمراکز علمی

و تخصّصی، مورد قبول واقع نشده استو جملگی به فراموشی سپرده شده است.)

فعالیتکلاسی

بهنظرشماچراخداوندمعجزهآخرینپیامبرخودراکتابقراردادهاست؟

(از آن جا كه پيامبر اكرم صلي الله عليه واله وسلم آخرين پيامبر و تعليمات ايشان براي همه

زمان هاي بعد از اوست ، سند نبوت و حقانيت او نيز به گونه اي است كه در همه زمان ها

حضور دارد و هم اكنون نيز مخالفان را به آوردن سوره اي مانند سوره هاي خود دعوت مي كند .

اگر معجزه پيامبر اكرم صلي الله عليه واله وسلم از نوع كتاب و علم و فرهنگ نبود ، نمي

توانست شاهدي حاضر و دائمي بر نبوت ايشان باشد .)

پاسخ به سوال شما

برخیمیپرسندکهآیاپیامبرخاتم(ص)بهغیرازمعجزۀجاویدخود،کهمتعلقبههمۀ

عصرهاودورانهاست،معجزاتدیگرینیزبرایمردمزمانخودداشتند؟

پاسخاینکه:بله،پیامبردرکنارمعجزهاصلیخود)قرآن(معجزاتدیگرینیزداشت.

معجزاتیمانندحرکتکردنودونیمشدندرختبهدستورایشان،شقالقمر،ستونحنّانهو. .

حضرتعلی(ع) دریکیازسخنانخودمیفرمایند:

منباپیامبراکرم(ص)بودمکهگروهیازبزرگانقریشآمدندوگفتند:

ایمحمد،توادّعایبزرگیکردهایکهنهپدرانتچنانکردهبودندونهیکیازخاندانت.

ماازتوچیزیمیخواهیمکهاگربپذیریوانجامدهی،پیمیبریمکهتوفرستادهخداهستیواگر

انجامندهی،برمامشخصمیشودکهجادوگرودروغگویی.

پیامبر(ص)پرسید:چهمیخواهید؟گفتند:بهآندرختبگوازریشهدرآیدوبیایدپیش

رویتوبایستد.پیامبر(ص)گفت:خدابرهرکاریتواناست.آیااگرخدابرایشماچنینکند،ایمان

میآورید؟

گفتند:آری.

گفت:اکنونآنچهخواستهایدبهشمانشانخواهمداد،ولیمیدانمکهبهراهخیربازنمی گردید.

سپسگفت:ایدرخت،اگربهخداوروزجزاایمانداریومیدانیکهمنپیامبرخداهستم،

بهاذنخداازریشهدرآیوبیادربرابرمنبایست.درختازجایدرآمدونزدپیامبرآمدو

شاخههایبالاییخودرابررسولاللّهسایبانکردویکیازشاخههایشرانیزبرشانهمننهادکهدر

طرفراستآنحضرتبودم.

آنگروهبهآننگریستندوازرویتکبروگردنکشیگفتند:

حالدستوربدهنیمیازآن،نزدتوبیایدونیمدیگرجایخودشبماند.پیامبرفرمانداد.نیمیازدرخت

نزداوآمد.آنهاازرویکبروسرکشیگفتند:حالدستوربدهتابهنیمدیگرخودملحقشود.

پسپیامبرامرفرمودودرختبازگشت.

منگفتم:لاالهالااللّه.ایرسولخدا،مننخستینکسیهستمکهبهتوایمانآوردهامو

نخستینکسیهستمکهگواهیمیدهمدرختبافرمانخداوبرایتصدیقنبوتوبزرگداشت

دعوترسالت،آنچهراخواستی،انجامداد.

بزرگانقریشگفتند:اینمردجادوگریدروغگوستودرجادوگریمهارتخیلیزیادی

دارد.سپسگفتند:آیاجزاین)مقصودشانمنبودم(کسیتورادرکارتتصدیقمیکند؟

جنبههایاعجازقرآنکریم

جنبه های اعجاز قرآن کریم را نام ببرید؟

هرکتابیازدوجنبهقابلبررسیاست:

(اولازجنبهلفظیودومازجنبهمحتوایی؛)قرآنکریمدرهردوجنبهمعجزهاست:

اعجاز لفظی قرآن کریم را توضیح دهید.

1ـ اعجازلفظی:

(خداوندبرایبیانمعارفژرفوعمیققرآن،زیباترینومناسبترینکلماتوعبارتهاراانتخابکرده

استتابهبهترینوجه،معنایموردنظررابرساندودلهایآمادهرابهسویحقجذبکند.

هرکسبازبانعربیآشناباشد،بهمحضخواندنقرآن،درمییابدکهآیاتآنباسایرسخنهاکاملاً

فرقمیکندوبهشیوهایخاصبیانشدهاست.

ویژگی های لفظی سبب شد(علت)

اینحقیقت،ازهمانآغازنزولموردتوجههمگانوحتیمخالفانقرارگرفتهبود.

ساختارزیباوآهنگموزونودلنشینکلمههاوجملهها،شیرینیبیانورساییتعبیراتباوجود

اختصارسببشدهبودکهسرانمشرکان،مردمراازشنیدنقرآنمنعکنند(معلول)

واگرکسیبرایشنیدنقرآننزدپیامبرمیرفت،یاازپشتدیوارخانه پیامبر،بهقرآنخواندن

ایشانگوشفرامیداد،اورامجازاتمیکردند.

همینزیباییلفظی،سببنفوذخارقالعادهاینکتابآسمانیدرافکاروقلوبدرطولتاریخ

شدهاست(معلول)وبسیاریازمردمبهخصوصادیبانودانشمندانتحتتأثیرآنمسلمانشدهاند.

(معلول))

بیشتربدانیم

کافریکهمجذوبقرآنشد!

ولیدبنمغیرهازبزرگانمکهبود.روزیبهتقاضایجمعیازمشرکاننزدپیامبرآمدتا

ازنزدیکشخصیتاوومعجزهاشرابررسیکند.پیغمبرقسمتیازسوره<<سجده>>را

تلاوتکرد.اینآیاتچنانتأثیروهیجانیدرولیدایجادکردکهبیاختیارازجاحرکتنمود،نزد

مشرکانبازگشتوگفت:

سوگندمیخورمکهازمحمدسخنیشنیدمکهنهبهگفتارانسانهاشباهتداردونهبهگفتارپریان؛

گفتاراوشیرینیوزیباییمخصوصیدارد،وبرهرگفتاریپیروزخواهدشد.

ازآنروززمزمهدرمیانقریشافتادکهحتیولیدنیزمجذوبگفتارپیامبرشدهاست.

دانشتکمیلی

اگرمایلیدبانمونههایبیشتریازکسانیکهباشنیدنتلاوتقرآنتحتتأثیرزیباییلفظیوآهنگ

موزونآنقرارگرفتهومسلمانشدهاند،آشناشویدبهسایتگروهقرآنومعارفبخش<<دانش

تکمیلی<<مراجعهکنید.

اعجاز محتوایی را توضیح دهید.

2 ـاعجازمحتوایی:

گذشتهازاعجازلفظی،قرآنکریمازنظرمحتواومطالبآنویژگیهاییداردکهنشانمیدهداز

قلمهیچاندیشمندیتراوشنکردهاست،چهرسدبهشخصیکهقبلازآن،چیزیننوشتهوآموزشی

ندیدهاست.

اینجنبهازاعجازبرایکسانیکهزبانقرآنرانمیدانندوفقطازترجمههااستفادهمیکنندنیزقابل

فهموادراکاست.

جنبه های اعجاز محتوایی قرآن را نام ببرید.

الف ) انسجامدرونیدرعیننزولتدریجی ب(تأثیرناپذیریازعقایددورانجاهلیت

ج(جامعیتوهمهجانبهبودن د(ذکرنکاتعلمیبیسابقه

برخیازاینجنبههایاعجازیعبارتانداز:

انسجام درونی قرآن در عین نزول تدریجی را توضیح دهید.

الف(انسجامدرونیدرعیننزولتدریجی:میدانیمکهآثارونوشتههایاوّلیهدانشمندانو

متفکرانباآثاردورانپختگیآنهامتفاوتاست.ازاینرو،دانشمندانمعمولاًدرنوشتههایگذشته

خودتجدیدنظرمیکنندواگربتوانند،کتابهایگذشتهخودرااصلاحمینمایند.

بااینکهبیشازششهزارآیهقرآنکریمدرطول23سالبهتدریجنازلشدهودربارهموضوعاتمتنوّع

سخنگفتهاست،نهتنهامیانآیاتآن،تعارضوناسازگارینیست،بلکهآیاتشدقیقترازاعضاییک

بدنبایکدیگرهماهنگیدارندوهمدیگرراتأییدمیکنند.

تدبر در قرآن

خداوند در قرآن می فرماید:

<<اَفَلایَتَدَبَّرونَ القُرآنَ وَ لَو کانَ مِن عِندِ غَیِراللِّه لَوَجَدوا فیِه اخِتلافاً کَثیرًا>>

آیا دربارة قرآن نمی اندیشند؟ اگر از سوی غیر خدا بود اختلافات فراوانی در آن می یافتند)

سوره نساء82)

مفهوم آیه: انسجام درونی در عین نزول تدریجی قرآن از ویژگی های اعجاز محتوایی آن

با توجه به این آیه بیان کنیدچرا خداوند بر این نکته تأکید دارد کهاگر قرآن از جانب غیر

خدابود،(علت)قطعاًناسازگاری و اختلافات زیادی در آن یافت می شد؟(معلول)

زیرا خداوند می خواهد به منکران الهی بودن قرآن بگوید که با توجه به عدم ناسازگاری و تعارض در

قرآن ، این کتاب نمی تواند بر آمده از ذهن پیامبر باشد و حتما از طرف خداوند می باشد.

چرا خداوند در آیه ی 82 سوره ی نسا ء می فرماید: << اگر قرآن از غیر خدا بود ، اختلاف و

ناسازگاری بسیاری در آن مشاهده می شد >>؟

زیرا قرآن کریم به تدریج برای مردم خوانده شده و در ظرف زمانی 23 سال تشکیل شده

است . محتوای آیات به گونه ای نیست که مثلا پیامبر اکرم آن را قبلا نوشته باشد اما به

تدریج به مردم بخواند، بلکه بیشتر آیات در ضمن حوادثی که پیش می آمد و در ارتباط با

آن ها نازل می شد . یعنی آیات دارای شان نزول هستند. حال اگر قرآن کریم از جانب خداوند

نمی آمد و به تدریج توسط شخص پیامبر (ص) یا هر فرد دیگری در طول 23 سال تنظیم

می شد اختلافات زیادی در آن پدید می آمد . چون پیامبر اکرم(ص) روز به روز پخته تر و کار

آمدتر می شد و علم ایشان افزایش می یافت در مقابل رخداد ها موضع گیری ها ی بهتری

می داشت و نظرات بهتری ارائه می نمود.

تأثیرناپذیری قرآن از عقاید دوران جاهلیت را توضیح دهید.

ب(تأثیرناپذیریازعقایددورانجاهلیت:درهر

درس پنجم امامت ، تداوم رسالت

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاءَبَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ

فَإِنَّهُمِنْهُمْ إِنَّاللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (٥١)

اى كسانى كه ایمان آورده اید، یهودیان و مسیحیان را ولی [یاور و تکیه گاه] خودمگیرید؛ زیرا آنان با

وجود اینكه باهم اختلاف دارند در برابر شما با یكدیگر همدل اندو هركس از شما آنان را به دوستى

گیرد، قطعاً در زمره آنان به شمار مى آید و خدا مردم ستمكار را هدایت نمى كند. 51

فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْمَرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشَى أَنْ تُصِيبَنَادَائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ

أَنْيَأْتِيَبِالْفَتْحِأَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِفَيُصْبِحُوا عَلَىمَا أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نَادِمِينَ(52)

مى بینى آنان كه در دلهایشان بیمارى [شک و تردید] است، براى دوستى با آنان شتابمی ورزند و

به دروغ مى گویند: مى ترسیم گزندى به ما برسد [و به یارى آنان نیازمندشویم]. امید است خداوند

[به نفع مؤمنان] پیروزى پدید آورد، یا امردیگری پیشآورد، تا [در نتیجه، آنان] از آنچه در دل خود نهفته

داشته اند، پشیمان شوند. 52

وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا أَهَؤُلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَأَيْمَانِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَكُمْ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ

فَأَصْبَحُواخَاسِرِينَ (٥٣)

و مؤمنان میگویند: [آیا این یهودیان و مسیحیان] همان هایی بودند كه شدیدترینسوگندها را می

خوردند كه با شما هستند؟! [پس چرا امروز سودى به حال شمانداشتند؟] كارها و اعمال منافقان

باطل و بیهوده شد و زیانكار گشتند. 53

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْعَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُأَذِلَّةٍ عَلَى

الْمُؤْمِنِينَأَعِزَّةٍعَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَفِيسَبِيلِ اللَّهِ وَلا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ

يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُوَاسِعٌعَلِيمٌ (٥٤)

اى كسانى كه ایمان آوردهاید، هركس از شما از دین خود برگردد، بداند كه به زودیخداوند گروهی

را مىآورد كه آنان را دوست مىدارد و آنان [ نیز] او را دوستمی دارند؛ در برابر مؤمنان فروتن اند، ولى

در برابر كافران، مقتدر و پیروزند؛ در راه خداجهاد مىكنند و در كارهایشان از سرزنش هیچ سرزنش

كننده اى بیم ندارند. این فضل و بخشش خداست به هركه بخواهد میدهدوخدا گشایش گر داناست. 54

إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ اَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ (٥٥)

جز این نیست كه ولی شما مؤمنان، فقط خدا و پیامبر او و كسانى اند كه ایمانآورده اند؛ همان ایمان

آورندگانی كه نماز را برپا مى دارند و در حال ركوع زكات میدهند. 55

وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ (٥٦)

و هر كس خدا و رسولش و كسانى را كه ایمان آورده به والا یت و سرپرستى خود بپذیرد [پیروز است

؛زیرا] تنها حزب خدا پیروزمندند. 56

درس پنجم

امامت،تداومرسالت

از آنجا کهقرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی و رسول خداخاتم پیامبران است،این سؤالات مطرح

میشود که:

طرح و برنامه خداوند برای جامعه اسلامی، پس از رسول خدا چیست؟

این جامعه در چه مسیری و چگونه باید حرکت کند؟

بعد از پیامبر اسلام رهبری مسلمانان برعهده چه کسانی باید قرار بگیرد؟

چرا ائمه اطهار نیز همچون پیامبر اکرم معصوم از گناه هستند؟

برای رسیدن به پاسخ سؤالاتی که در ابتدای درس طرح شد، قبل از هر چیز لازم است مشخص شود

کهدرمیانمسئولیتهایپیامبرکدامیکبارحلتایشانپایانمیپذیردوکدامیکتداومدارد؟

(در میان مسئولیت های سه گانه رسول خدا ، مسئولیت اوّل، یعنی دریافت و ابلاغ وحی به مردم،

با ختم نبوت پایانمی پذیرد و کتاب قرآن، آخرین کتاب آسمانی است و نیازی به آوردن کتاب جدیدی

نیست.

امّا دو مسئولیت دیگر، یعنی << تعلیم و تبیین دین (مرجعیت علمی) >> و << ولایت و حکومت >>، پس

از ایشانچه سرنوشتی ادامهپیدا می کنند؟)

دراینزمینهسهفرضمطرحاست:

فرض های مطرح شده در باره رسالت پیامبر (ص) را بنویسید؟

1 ـ قرآن کریم و پیامبر اکرم در این باره سکوت کرده اند؛

2 ـ همچون مسئولیت اوّل، پایان این دو مسئولیت را نیز اعلام نموده اند؛

3 ـ جانشین را تعیین نموده و دو مسئولیت<< تعلیم و تبیین دین >> و << ولایت و حکومت>>را برعهدهء

وی قرار داده اند.

چرا نمی توان گفت که پیامبر (ص) در باره دومسئولیت<< تعلیم و تبیین دین >> و

<< ولایت و حکومت>>سکوتکرده اند؟

بطلانفرضاوّلروشن است؛ زیراقرآن کریم، هدایتگر مردم در همه امور زندگی است؛ و ممکن نیست

نسبت به این دو مسئولیت مهم که به شدّت در سرنوشت جامعه اسلامی تأثیرگذار است بی تفاوت

باشد.

همچنینپیامبراکرم(ص) آگاهترین مردمنسبت به اهمیت و جایگاه این مسئولیت هاست و نمی تواند

از کنار چنین مسئله مهمی با سکوت و بی توجهی بگذرد. در حقیقت،بیتوجهیبه این مسئله بزرگ،

خود دلیلی برنقص دین اسلاماست؛ و این درحالی است که دین اسلام کامل ترین دین الهی است.

چرا نمی توان گفت که دومسئولیت << تعلیم و تبیین دین >> و << ولایتو حکومت>>

پس از رحلت پیامبر (ص)پایان یافته اند؟

فرضدومنیز صحیح نیست؛ زیرا نیاز جامعه بهحکومت وتعلیم وتبیین دین، پس از رسول خدا(ص) نه

تنها از بین نرفت، بلکه افزایش هم یافت؛ زیراگسترش اسلام(علت)در نقاط دیگر ،ظهورمکاتب و

فرقه های مختلف،پیدایش مسائل و مشکلات جدید اجتماعی،اقتصادی،ی وفرهنگی رابه دنبال

داشت( معلول)و نیاز به امام و رهبری که در میان انبوه افکار و عقاید، حقیقت را به مردم نشان دهد

و جامعه را آن گونه که پیامبر اداره می کرد، اداره نماید، افزون تر می شد.

علاوه بر اینکه اصولاً حکومت و اداره جامعه و تعلیم و تبیین دین، امری تمام شدنی و پایان پذیر نیست

و همواره جامعه نیازمندحاکم و معلمی است که بتواند راه رسول خدا را ادامه دهد واحکام اسلام را

اجرا نماید.

تعیین جانشینی پیامبر(ص) را توضیح دهید؟

(بنابراین، تنهافرضسوم،منطقی وقابل قبولاست؛ یعنیرسول اکرم به فرمان خداوند، بهتداوم

تعلیم و تبیین دین و دوام حکومت پس از خود به شکل <<امامت>> فرمان داده وجانشین خودرا معرفی

کرده است و مانع تعطیلی این دو مسئولیت شده است.)

تعیین امام

چرا فقط خداوند می تواند جانشین پیامبر (ص) را انتخاب کند؟

اکنون که نیاز به امام پس از رسول خدا(ص) روشن شد، این سؤال پیش می آید

کهچهکسیامامرامعیّنومعرفیمیکندوچگونهمیتواناوراشناخت؟

(از آنجا که امام همه مسئولیت های پیامبر اکرم(ص) جزدریافت وابلاغ وحیرا دارد. بنابراین، باید همان

صفات و ویژگی های پیامبر را نیز داشته باشد تامردمبه ویاطمینان کنندوراهنمایی های اورابپذیرند.

از جمله این ویژگی ها<<عصمت>> است. البتهتشخیص عصمت برای انسانها ممکن نیست؛ یعنی

انسان ها نمی توانند تشخیص دهند که چه کسی معصوم است و مرتکب هیچ گناهی نمی شود. بنابر

این، همان طور که پیامبر از طرف خدامعرفی و معین می شود، تنها خداوند است که می تواندفرد

شایسته مقام امامترا معرفی کند، و به مردم بشناساند.)

دومسئولیت >> تعلیم و تبیین دین >> و << ولایت و حکومت>> چگونه ادامه می یابد؟

(با تدبر در آیات و روایات مطمئن و مسلّم نقل شده از پیامبر و مطالعه تاریخ اسلام درمی یابیم که

خداوند، امیرالمؤمنینعلی بن ابیطالب(ع) را بهجانشینی رسول خدا(ص) وامامت بعدازایشان

منصوب فرموده و نیزامامان معصوم(ع)پس ازایشانرا معرفی کرده است.)

برخی از دلایل قرآنی و روایی انتخاب جاشینی پیامبر (ص) توسط خداوند را نام ببرید؟

1 ـ نزولآیۀانذار 2 ـنزولآیۀولایت 3 ـحدیثجابر 4ـ حدیثثقلین 5 ـ حدیثمنزلت

6 ـحدیثغدیر 7 ـ آیه ی تطهیر 8ـ آیه ی ابلاغ رسالت 9 ـ آیه ی اطاعت

در اینجا به برخی از آیات و روایات مربوط به این مسئله می پردازیم.

در واقعه نزول آیه انذار چه گذشت؟ ( مراسم دعوت خویشان ـ یوم الانذار ـــ یوم الدٌار )

1 ـنزولآیۀانذار: (حدودسه سال ازبعثتگذشته بود که این فرمان از جانب خداوند برای پیامبر آمد:

واَنذِرعَشیرَتَکَالاَقرَبینَخویشان نزدیکت را انذارکن.1

برای انجام این دستور، رسول خدا(ص)چهل نفرازبزرگان بنی هاشمرا دعوت کرد ودرباره اسلامبا

آنان سخن گفت و آنان را به دین اسلام فراخواند.همه مهمانان سکوت کردندو جوابی ندادند. در میان

سکوت آنان،علی بن ابیطالب(ع) که در آن زمان، نوجوانی بیش نبود، برخاست و گفت:

<<منیارویاورتو خواهم بود، ای رسول خدا>>.

درخواست پیامبر(ص) ،سه بارمطرح شد و هر بار، همه سکوت کردند وتنهاعلی(ع)قاطعانه اعلام

آمادگی و وفاداری کرد. پس از آن، پیامبر(ص) دست آن حضرت را در دست گرفت، بیعت ایشان را

پذیرفت و به مهمانان فرمود:

---------------------------------------------------------------------------------------

.1 ـ شعرا 214

<<همانا این،برادرمن،وصیّمنوجانشینمندر میان شما خواهد بود>>1)

تفکر

چرا پیامبر در شرایطی که هنوز موقعیتی کسب نکرده بود و حتی خویشانش نیز دعوت او را نپذیرفته

بودند، جانشین خود را معیّن کرد؟ انجام این کار در زمانی که هنوز اسلام پیشرفتی نکرده بود، به چه

معناست ؟این اقدام پیامبر اکرم (ص) نشان می دهد که :

اولا : جانشینی پیامبر (ص) چنان اهمیتی دارد که از همان روز های اول دعوت ، باید برای مردم

مشخص شود.

ثانیا: جانشینی پیامبر اکرم (ص) ویژگی هایی دارد که نمی توان آن را به انتخاب مردم واگذار کرد .

به همین جهت باید از همان ابتدا به مردم معرفی شود تا مردم آن جانشین را بشناسند.

آیه ولایت را نوشته ترجمه کنید؟

اِنَّماوَلِیُّکُمُاللهُوَرَسولُهُ همانا ولی شما خداوند و رسول اوست

وَالَّذینَآمَنوا و مؤمنانی که

اَلَّذینَیُقیمونَالصَّلاةَ نماز را بر پا می دارند

وَیُؤتونَاَّکاةَوَهُمراکِعونَ و در حال رکوع زکات می دهند. مائده، 55

مفهوم آیه : تعیین ویژگی های ولیو سرپرست مردم

رخ دادن چه واقعه ای سبب نزول آیه ی ولایت شد؟

2 ـنزولآیۀولایت:(در یکی از روزها، نزدیک ظهر، فرشته وحی از جانب خداوند آیه ای بر پیامبر نازل

کرد که در آن ویژگی های ولی و سرپرست مسلمانان مشخص شده بود:

اِنَّماوَلِیُّکُمُاللهُوَرَسولُهُ همانا ولی شما خداوند و رسول اوست

وَالَّذینَآمَنوا و مؤمنانی که

اَلَّذینَیُقیمونَالصَّلاةَ نماز را بر پا می دارند

وَیُؤتونَاَّکاةَوَهُمراکِعونَ و در حال رکوع زکات می دهند. مائده، 55

با نزول این آیه، رسول خدا(ص) دریافت که چنین واقعه ای رخ داده است و کسی در رکوع صدقه داده

است و خداوند قصد دارد او را معرفی کند، با شتاب و در حالی که آیه را می خواند و مردم را از آن آگاه

می کرد، به مسجد آمد و پرسید:

چه کسی در حال رکوع صدقه داده است؟

فقیری که انگشتری در دست داشت، به حضرت علی(ع) که در حال نماز بود، اشاره کرد و گفت: آری،

این مرد در حال رکوع، انگشتری خود را به من بخشید. مردم که از محتوای آیه با خبر شده بودند، تکبیر

گفتند ورسول خدا(ص)نیز، ستایش وسپاس خداوندرابه جا آورد.(معلول)(مشخص شدن ولی پس

از پیامبر)( علت)

نزول این آیه درچنین شرایطی واعلام ولایت حضرت علی(ع)ازجانب رسول خدا(ص)،برای آن بودکه مردم

با چشم ببینند واز زبان پیامبر بشنوند(علت) تاامکان مخفی کردن آن نباشد. 2 (معلول))

---------------------------------------------------------------------

ج1،ص171مراجعه کنید.

2-بیشترمفسران ومورخان اهل سنت وشیعه،ازجمله طبری،رازی،ثعلبی،قشیری،خوارزمی،

ابن حجروابن کثیر،این آیه رادرباره امام علی(ع)دانسته اند.برای کسب اطلاعات بیشتر،به کتاب

الغدیرازعلامهامینی،ج2،ص156مراجعه کنید.

دانش تکمیلی

با توجه به اینکه امام علی (ع)در نماز حضور قلب داشتند، چگونه متوجه درخواست فقیر شدند؟

برای مشاهده پاسخ این سؤال به سایت گروه قرآن و معارف بخش<< دانش تکمیلی>> مراجعه کنید.

3 ـحدیثجابر: در یکی از روزها، در مدینه، جبرئیل بر پیامبر نازل شد و آیه59سوره نساء را بر ایشان

خواند که قسمتی از آن چنین است:

کدام آیه پیش از بیان حدیث جابر نازل شده است ؟ ( آیه ی اطاعت را نوشته ترجمه کنید؟)

یااَیُّهَاالَّذینَآمَنوا ای مؤمنان،

اَطیعُوااللّهَ از خدا اطاعت کنید

وَاَطیعُواالرَّسولَوَاُولِیالاَمرِمِنکُم. و از رسول و ولیّ امرتان اطاعت کنید.

مفهوم آیه : ولایت ظاهری است

اسم آیه : آیه ی اطاعت

حدیث جابر را توضیح دهید؟

معمولاً وقتی آیه ای نازل می شد و حکم کلی موضوعی را بیان می فرمود، یاران نزد رسول خدا (ص)

می آمدند و جزئیات حکم رامی پرسیدند. مثلاً وقتی که آیات نماز نازل شد، یاران می خواستند چگونگی

نماز خواندن را بدانند؛ پیامبر اکرم(ص) به مسجد آمدو به آنان فرمود : << این گونه که من نماز می خوانم،

شما هم بخوانید>> 1. آن گاه نماز خواندن را به آنان تعلیم داد. وقتی این آیههم نازل شد، جابربن

عبداللّه انصاری نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت :<< یا رسول اللّه، ما خدا و رسول او را شناخته ایم.

لازماست >> اولی الامر << را نیز بشناسیم . >>

رسول خدا (ص) فرمود:

<< ای جابر، آنان جانشینان من و امامان بعد از من اند. نخستینِ آنان علی بن ابی طالب است و

سپس به ترتیب، حسن بن علی، حسین بن علی، علی بن الحسین، محمدبن علی؛ و تو در

هنگام پیری او را خواهی دید و هر وقت او را دیدی، سلام مرا به او برسان. پس از محمدبن

علی به ترتیب،جعفربن محمد، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمدبن علی، علی بن

محمد، حسن بن علیو پس از ایشان فرزندش می باشدکه هم نام و هم کنیه من است 2

اوست که از نظر مردم پنهان می شود و غیبت اوطولانی می گردد تا آنجا که فقط افرادی

که ایمانراسخ دارند، بر عقیده به او باقی می مانند >>. 3

فیلم

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1-صحیح بخاری،محمدبن اسماعیل البخاری،دارطوق النجاة،جزء8،ص9

2-درفرهنگ وآداب و رسوم عرب برای افرادعلاوه براسم،لقب وکنیه می گذارندوبرای احترام

شخص راباکنیهویالقب صدامی زنند کنیه پیامبر<<ابوالقاسم >>ولقب ایشان>>امین>>است.

3- کفایةالاثر،چاپ قدیم،ص8وینابیع المودة،ص494واثبات الهداة،ج3،ص123

ارتباطمیانآیهوحدیث

باتفکردرآیه59سورهنساءوحدیثجابر،پیامهایزیرراتکمیلکنید.

1 ـمسلمانانبایداز..خدا.،.رسول.و.اولی الامر.اطاعتکنند.

2 ـازآنجاکهاینسهاطاعتدرکنارهمقرارگرفتهاند؛سرپیچیازهرمورد.حرام

است.

3 ـازآنجاکهمصداقاولی الامر.درآیهمشخصنشده،برایآگاهیمردمو اشتباهنکردنآنهالازماستکهرسولخدا(ص).مصداقآنان را مشخص نماید.

4 ـبنابرسخنپیامبراکرم(ص)کسانیکهمصداق.اولی الامرهستند،عبارتانداز:.

1ـعلی بن ابی طالب 2 ـ حسن بن علی،3ـ حسین بن علی،4ـ علی بن الحسین،5ـ محمدبن علی

6ـجعفربن محمد، 7ـموسی بن جعفر،8ـ علی بن موسی، 9ـ محمدبن علی، 10ـ علی بن محمد،

11 ـ حسن بن علی 12 ـ پس از ایشان فرزندش می باشدکه هم نام و هم کنیه من است

حدیث ثقلین را نوشته ترجمه کنید؟

4 ـ حدیثثقلین:پیامبر اکرم به طور مکرر، از جمله در روزهای آخر عمر خود، می فرمود:

انّیتارِکٌفیکُمُالثَّقَلَینِمن در میان شما دو چیز گران بها می گذارم:

کِتابَاللِّهوَعِترَتیاَهلَبَیتی کتاب خدا و عترتم، اهل بیتم را.

ماانتَمَسَّکتُمبهِما اگر به این دو تمسک جویید

لَنتَضِلّوااَبَدًا هرگز گمراه نمی شوید

وَانَّهُمالَنیَفتِرقا و این دو هیچ گاه از هم جدا نمی شوند

حَتّییِرداعَلَیَّالحَوضَتا این که کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. 1

میراث گرانقدر پیامبر برای مردم چه بود؟کتابخداو عترتم،اهلبیتم

تفکر در حدیث

باتفکردراینحدیث،( ثقلین)چهپیامهاییرامیتواناستخراجکرد؟

1 ـهمانطورکهقرآنوپیامبرازهمجدانمیشوند،قرآنواهلبیتنیزهموارهباهماند.

2 ـهمانطورکهقرآنهمیشگیاست،وجودمعصومنیزدرکنارآنهمیشگیاست.

3 ـدرصورتیمسلمانانگمراهنمیشوندکهاز هر دو میراث پیامبر (ص) قرآن و عترت

پیروی کنند.

4 ـنمیتوانبرایهدایتوسعادتاخروی،فقطازیکیازدویادگارپیامبرپیرویکرد؛

بلکهباید. از هر دوی آن ها پیروی نمود.

-------------------------------------------------------------------

1 ـاین حدیث متواتراست و آنقدرازاهل سنت وشیعه نقل شده است که جای تردیدندارد.برای

کسب اطلاعات بیشتربه کتابامام شناسی،علامه حسینی تهرانی،ج13،مراجعه کنید.

پیامبر (ص) در حدیث) منزلت چه تشبیهی به کار برده اند ؟ توضیح دهید

5 ـ حدیثمنزلت:وقتی خداوند حضرت موسی(ع)را مأمور مبارزه با فرعون کرد، آن حضرت از خداوند

خواست که برادرش هارون را مشاور، پشتیبان و شریک در امر هدایت مردم قرار دهد. خداوند نیز در

خواست حضرت موسی(ع) را پذیرفت 1 و او را مشاور و وزیر وی قرار داد.

پیامبر اکرم(ص) نیز بارها به حضرت علی (ع)فرمود:

أَنتَمِنّیتو برای من

بِمَنِزلِةهَارُونَمِنمُوسَىبه منزله هارون برای موسی هستی؛

إِلاّأنَّهُلانَبیَّبَعدی (ختم نبوت)جز اینکه بعد از من پیامبری نیست. 2

واقعه ی غدیر در چه زمانی روی داده است؟ توضیح دهید؟

6 ـحدیثغدیر:پیامبر گرامی اسلام در سال دهم هجرت عازم مکه شد تا فریضه حج را به جا آورد.

این حج که در آخرین سال زندگی ایشان 3 برگزار شد، به <<حَجَّة البلاغ 4>> و << حَجَّة الوداع << مشهور

است. در این حج، حدود 120 هزار نفر شرکت کرده بودند، تا روش انجام دادن اعمال حج را از رسول

خدا(ص) فراگیرند و حج را با ایشان به جا آورند. پس از برگزاری حج و در مسیر بازگشت به مدینه در

روز هجدهم ماه ذی حجّه، در محلی به نام غدیر خم 5 این آیه نازل شد: 6

یاأَیُّهَاالرَّسولُ ایرسول،

بَلِّغمااُنزِلَاِلَیکَمِنرَبِّکَ آنچهازسویپروردگارتبرتونازلشدهبرسان،

واِنلَمتَفعَل واگرچنیننکنی،

فَمابَلَّغتَرِسالَتَهُرسالتشرانگزاردهای

وَاللّهُیَعصِمُکَمِنَالنّاسِ وخداوندتوراازمردمانحفظمیکند؛

اِنَّاللّهَلایَهدِیالقَومَالکَافِرین خداوند،کافرانراهدایتنمیکند.

مائده،67

اسم آیه : آیه ی تبلیغ رسالت یا ابلاغ رسالت

مفهوم آیه: اهمیت جانشینی پیامبر (ص)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 ـ طه:29تا35

2ـ علّامه حسینی تهرانی درجلددهم امام شناسی می گویدکه این حدیث مورداتفاق علمای اسلام

ازاهلسنت وشیعه استهمچنین:ینابیع المودة،باب6،ص50

3-واقعه غدیرهفتادروزقبل ازوفات پیامبراتفاق افتاد.

4-الکامل فی التاریخ،ابن اثیر،ج2،ص303والغدیر،ج1،ص31

5-غدیربه معنای برکه آب،وخُم نام محل تلاقی راه ها ی مدینه،عراق،شام ومصربودوکاروانیان در

آنجابههم می رسیدندیاازهم جدامی شدند.

6-آیات قرآن کریم به تدریج برپیامبراکرم نازل شده است.گاهی یک آیه وگاهی چندآیه به مناسبتی

خاص برپیامبراکرم نازل می شدوسپس پیامبرمی فرمودآن آیه یا آیات رادرکدام سوره وآیه چندم

قراردهند.به جزسوره های کوچک کمترپیش می آمدکه یکسوره کامل،یکجا نازل شود.به

مناسبت هاییکه آیهبرای آنهانازل شده<<شأن نزول یا سبب نزول>>میگویند.به همین جهت،

شأن نزول آیه ممکن است باجایگاه آیه درسوره متفاوت باشد.این آیه نیزکه درسوره مائده قرارگرفته

،مانندبسیاری دیگرازآیات،بهمناسبتی کهدراینجاتوضیح دادهشده،نازل شده وسپس درسوره

مائده قرارگرفته است.

تدبّر کنید(مهم)

در آیه صفحه قبل، تدبر کنید وبه سؤال های زیر پاسخ دهید.

1 ـ خداوند چه فرمانی به پیامبر می دهد؟

جانشینی علی (ع) به مردم ابلاغ می شود

2 ـ اهمیت این فرمان چقدر است؟

به اندازه مقام رسالت پیامبر (ص) که اگر آن را انجام ندهد انگار

رسالتش را انجام نداده است

3 ـ چرا خداوند به پیامبر اکرم(ص) وعده می دهد که او را حفظ خواهد کرد؟زیرا ابلاغ این پیام ، منافع

برخی را به خطر می انداخت و احتمال آن بود که به مخالفت برخیزند.

پیامبر (ص) چه موضوع مهمی را در واقعهء غدیر به مردم ابلاغ کرد؟

(بعد از نزول این آیه، پیامبر اکرم(ص) دستور داد همه توقف کنند تا بازماندگان برسند و آنان که پیش

رفته اند، برگردند. ظهر شده بود؛ ابتدا نماز را به جا آوردند و سپس، پیامبر در یک سخنرانی مهم و

مفصل با مردم سخن گفت و آنان را برای دریافت آن پیام بزرگ آماده کرد. آن حضرت در قسمتی از

سخنرانی از مردم پرسید:

اَیُّهَا النّاسُ ایمردم،

مَن أولَی النّاسِ بالمُؤمِنینَ چهکسیبهمؤمنان

مِن اَنفُسِهِم ازخودشانسزاوارتراست؟1

یعنی،چهکسیبرآنهاولایتوسرپرستیداردوبایدبهفرمانهایشعملکنند؟

گفتند: خدا و پیامبرش بر ما ولایت و سرپرستی دارند.

سپس فرمود:

مَن کُنتُ مَولاهُهرکسکهمنولیّوسرپرستاویم،

فَهذا عَلىٌّ مَولاهُعلینیزولیّوسرپرستاوست.

و این جمله را سه بار تکرار کرد.

در پایان سخنرانی نیز از حاضران خواست که مطالب گفته شده را به غایبان برسانند. پس از آن، مردم

برای عرض تبریک و شادباش به سوی امام آمدند و با وی بیعت کردند. 2 )

-----------------------------------------------------------------------------------------

1-یعنی،چهکسیبرآنهاولایتوسرپرستیداردوبایدبهفرمانهایشعملکنند؟

2-سخنانپیامبر(ص)دراینواقعهازجهتسلسلهراویانحدیث،چنانمحکماستکهشایدکمتر

حدیثیمانندآنوجودداشتهباشد.صدودهنفرازاصحابپیامبرکهدرغدیرحاضربودهاندآنرابی

هیچواسطهایازپیامبرنقلکردهاند.

دانشمندانوتاریخنویسانومفسرانبزرگجهاناسلامنیزاینواقعهرابامدارکزیاددرکتاب

هایخودآوردهاندکهنام350نفرازآنهادرکتاب<<الغدیرآمدهاست الغدیرناممجموعهگرانبهایی

دراثباتواقعهغدیراستکهیکیازدانشمندانعالیقدرشیعهدرعصرحاضرعلامهامینی

آنرادریازدهجلدبهزبانعربینوشتهاستوخلاصهآنبهفارسیدریکجلدترجمهشدهاست.

تدبّردرحدیث

دربارهواقعهبزرگغدیربیندیشیدوبهسؤالهایزیرپاسخدهید:

الف)چرامراسمغدیرهمزمانبابزرگتریناجتماعمسلمانانبرگزارشد؟هم زمانی واقعهء

غدیر با حجمیتواند در جهت اطلاع رسانیعمومی باشد تا این انتصاب به اطلاع اکثریت

مردم در سرزمین هایمختلف برسد.

ب)چراخداوندانجامندادناینمأموریترامساویباعدمانجامرسالتاعلامکرد؟ادامهء کار

پیامبر اکرم (ص)بستگی کامل به امامتو رهبری حضرت علی(ع) داشت و اگر این واقعه

اتفاق نمی افتاد و مردمحضرت علی(ع) را به عنوان جانشین پس از پیامبر (ص)نمی

شناختند، اصل دین مورد تهدید قرار می گرفت.

ج)تبریکوتهنیتمردمبهحضرتعلی(ع)پسازپایانمراسم،نشانهچیست؟نشانهء آن است

که مردممی دانستند حضرت علی(ع)به منصب امامت برگزیده شده و با گفتن تبریک

رضایت و وفاداری خودرا اعلام کردند.

د ) چرا کلمه << مولی >> درحدیثغدیربهمعنایسرپرستاست،نهدوست؟به سه دلیل:

1-پیامبر (ص) قبل از آن از مردم سوءال کرد <<مَنأولَیالنّاسِبالمُؤمِنینَ مِناَنفُسِهِم>> و

مردم گفتند خدا وپیامبرش، پس از آنپیامبر (ص) فرمود: <<مَنکُنتُمَولاهُفَهذاعَلىٌّمَولاهُ >>

این << مولی>> بایدمتناسببا جملهء قبل باشد که خدا و رسول را از خود موءمنان سزاوارتر

در تصرف (ولایت) معرفی می کند.

2-اگر <<مولی>> به معنی دوست باشد نمی تواند متناسب با آیهء تبلیغ باشد که قبل از

واقعه نازل شدو به پیامبر اکرم(ص) فرمود :

<< اگر این ماموریت را انجام ندهی، رسالت او را انجام نداده ای .>>

3 ـ طراحی و انجام این واقعهء بزرگ تاریخی و بیان خطبه ای بسیار طولانی، متناسب

با اعلام دوستیحضرت علی(ع) نیست ، بلکه متناسب با اعلام رهبری و جانشینی است.

عصمتائمهاطهار

واقعهء نزول آیهء تطهیر را شرح دهید؟

(از آنجا که امام علی(ع) و دیگر امامان (ع)دو مسئولیت رهبری و مرجعیت دینی مسلمانان را پس

از رسول خدا(ص) بر عهده دارند و کردار و گفتار آنان اسوه و راهنمای مسلمانان است، ضروری است

که آنان نیز معصوم از گناه و خطا باشند. چنانکه توضیح داده شد، ضرورت داشتن این ویژگی، یکی

از دلایل معرفی امام از جانب خداست. در آیاتی از قرآن کریم و سخنان رسول خدا(ص) به این مسئله

اشاره شده است. یکی از آنها نزول آیه تطهیر است.

اُمّ سَلَمه، همسر رسول خدا(ص) می گوید: روزی ایشان در خانه استراحت می کرد که دختر

بزرگوارش فاطمه زهرا (س)وارد شد وسلام کرد.

پیامبر(ص) پاسخ داد و ایشان را به کنار خود دعوت کرد. حضرت فاطمه (س)نزد پیامبر رفت و در کنار

ایشان نشست.

پس از وی حضرت علی (ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) آمدند. رسول خدا(ص) آنان را نیز در

کنار خود جای داد. آن گاه برای آنان این گونه دعا کرد:

<<خدایا!ایناناهلبیتمناند؛آنانراازهرپلیدیوناپاکیحفظکن>>

در همین زمان فرشته وحی آمد و آیه تطهیر را قرائت کرد.

اِنَّمایُریدُاللّهُلِیُذهِبَ هماناخداارادهکردهکهدورگرداند

عَنکُمُالرِّجسَاَهلَالبَیتِازشمااهلبیتپلیدیوناپاکی1را

وَیُطَهِّرَکُمتَطهِیرًاوشماراکاملاًپاکوطاهرقراردهد)احزاب،33

آیه ی تطهیر را نوشته ترجمه کنید؟

اِنَّمایُریدُاللّهُلِیُذهِبَعَنکُمُالرِّجسَاَهلَالبَیتِوَیُطَهِّرَکُمتَطهِیرًا

مفهوم آیه : عصمت اهل بیت (ع)

هماناخداارادهکردهکهدورگرداندازشمااهلبیتپلیدیوناپاکیراوشماراکاملاًپاکوطاهر

قراردهد

---------------------------------------------------------------------------------------

1 ـ مقصود از پلیدی و ناپاکی در این آیه، گناه و آلودگی اخلاقی است.

پیام های آیه ی تطهیر را بنویسید؟

با تفکر در این آیه در می یابیم که:

1 ـ این آیه هرگونه گناه و پلیدی را از پیامبراکرم(ص) ، امام علی (ع)، حضرت فاطمه (س)، امام

حسن (ع)و امام حسین (ع) دور می داند و آنان را معصوم از گناه و پلیدی معرفی می کند.

2 ـاین آیه، تعداد خاصی از خانواده پیامبر را در بر می گیرد که مقام عصمت دارند؛ یعنی در اینجا

افراد خاصی از اهل بیت مورد نظر است و شامل همه نمی شود.

3 ـچون این تعداد خاص معصوم اند،سخن و عمل آنان، مطابق با دین و بیان کننده دستورات

الهی است.

پیامبر (ص) چگونه مصداق اهل بیت را به مردم معرفی کردند؟

(پیامبر اکرم (ص)برای آگاهی مردم از این موضوع، مدت ها هر روز صبح، هنگام رفتن به مسجد از

در خانه فاطمه(س) می گذشت و اهل خانه را << اهل بیت >> صدا می زد